Vyasa Virachitha Manidweepa Varnana From Devi Bhagavatam
Also read Manidweepa Varnana with Meaning
Vyasa Virachita Manidweepa Varnana Lyrics in English:
Part1:
(śrīdēvībhāgavataṃ, dvādaśa skandhaṃ, daśamōdhyāyah, maṇidvīpa varṇana – 1)
vyāsa uvācha –
brahmalōkādūrdhvabhāgē sarvalōkōsti yaḥ śrutaḥ ।
maṇidvīpaḥ sa ēvāsti yatra dēvī virājatē ॥ 1 ॥
sarvasmādadhikō yasmātsarvalōkastataḥ smṛtaḥ ।
purā parāmbayaivāyaṃ kalpitō manasēchChayā ॥ 2 ॥
sarvādau nijavāsārthaṃ prakṛtyā mūlabhūtayā ।
kailāsādadhikō lōkō vaikuṇṭhādapi chōttamaḥ ॥ 3 ॥
gōlōkādapi sarvasmātsarvalōkōdhikaḥ smṛtaḥ ।
naitatsamaṃ trilōkyāṃ tu sundaraṃ vidyatē kvachit ॥ 4 ॥
Chatrībhūtaṃ trijagatō bhavasantāpanāśakam ।
Chāyābhūtaṃ tadēvāsti brahmāṇḍānāṃ tu sattama ॥ 5 ॥
bahuyōjanavistīrṇō gambhīrastāvadēva hi ।
maṇidvīpasya paritō vartatē tu sudhōdadhiḥ ॥ 6 ॥
marutsaṅghaṭṭanōtkīrṇataraṅga śatasaṅkulaḥ ।
ratnāchChavālukāyuktō jhaṣaśaṅkhasamākulaḥ ॥ 7 ॥
vīchisaṅgharṣasañjātalaharīkaṇaśītalaḥ ।
nānādhvajasamāyuktā nānāpōtagatāgataiḥ ॥ 8 ॥
virājamānaḥ paritastīraratnadrumō mahān ।
taduttaramayōdhātunirmitō gaganē tataḥ ॥ 9 ॥
saptayōjanavistīrṇaḥ prākārō vartatē mahān ।
nānāśastrapraharaṇā nānāyuddhaviśāradāḥ ॥ 10 ॥
rakṣakā nivasantyatra mōdamānāḥ samantataḥ ।
chaturdvārasamāyuktō dvārapālaśatānvitaḥ ॥ 11 ॥
nānāgaṇaiḥ parivṛtō dēvībhaktiyutairnṛpa ।
darśanārthaṃ samāyānti yē dēvā jagadīśituḥ ॥ 12 ॥
tēṣāṃ gaṇā vasantyatra vāhanāni cha tatra hi ।
vimānaśatasaṅgharṣaghaṇṭāsvanasamākulaḥ ॥ 13 ॥
hayahēṣākhurāghātabadhirīkṛtadiṃmukhaḥ ।
gaṇaiḥ kilakilārāvairvētrahastaiścha tāḍitāḥ ॥ 14 ॥
sēvakā dēvasaṅgānāṃ bhrājantē tatra bhūmipa ।
tasmiṅkōlāhalē rājannaśabdaḥ kēnachitkvachit ॥ 15 ॥
kasyachichChrūyatētyantaṃ nānādhvanisamākulē ।
padē padē miṣṭavāriparipūrṇasarānsi cha ॥ 16 ॥
vāṭikā vividhā rājan ratnadrumavirājitāḥ ।
taduttaraṃ mahāsāradhātunirmitamaṇḍalaḥ ॥ 17 ॥
sālōparō mahānasti gaganasparśi yachChiraḥ ।
tējasā syāchChataguṇaḥ pūrvasālādayaṃ paraḥ ॥ 18 ॥
gōpuradvārasahitō bahuvṛkṣasamanvitaḥ ।
yā vṛkṣajātayaḥ santi sarvāstāstatra santi cha ॥ 19 ॥
nirantaraṃ puṣpayutāḥ sadā phalasamanvitāḥ ।
navapallavasaṃyuktāḥ parasaurabhasaṅkulāḥ ॥ 20 ॥
panasā bakulā lōdhrāḥ karṇikārāścha śiṃśapāḥ ।
dēvadārukāñchanārā āmrāśchaiva sumēravaḥ ॥ 21 ॥
likuchā hiṅgulāśchailā lavaṅgāḥ kaṭphalāstathā ।
pāṭalā muchukundāścha phalinyō jaghanēphalāḥ ॥ 22 ॥
tālāstamālāḥ sālāścha kaṅkōlā nāgabhadrakāḥ ।
punnāgāḥ pīlavaḥ sālvakā vai karpūraśākhinaḥ ॥ 23 ॥
aśvakarṇā hastikarṇāstālaparṇāścha dāḍimāḥ ।
gaṇikā bandhujīvāścha jambīrāścha kuraṇḍakāḥ ॥ 24 ॥
chāmpēyā bandhujīvāścha tathā vai kanakadrumāḥ ।
kālāgurudrumāśchaiva tathā chandanapādapāḥ ॥ 25 ॥
kharjūrā yūthikāstālaparṇyaśchaiva tathēkṣavaḥ ।
kṣīravṛkṣāścha khadirāśchiñchābhallātakāstathā ॥ 26 ॥
ruchakāḥ kuṭajā vṛkṣā bilvavṛkṣāstathaiva cha ।
tulasīnāṃ vanānyēvaṃ mallikānāṃ tathaiva cha ॥ 27 ॥
ityāditarujātīnāṃ vanānyupavanāni cha ।
nānāvāpīśatairyuktānyēvaṃ santi dharādhipa ॥ 28 ॥
kōkilārāvasaṃyuktā gunjadbhramarabhūṣitāḥ ।
niryāsasrāviṇaḥ sarvē snigdhachChāyāstarūttamāḥ ॥ 29 ॥
nānāṛtubhavā vṛkṣā nānāpakṣisamākulāḥ ।
nānārasasrāviṇībhirnadībhiratiśōbhitāḥ ॥ 30 ॥
pārāvataśukavrātasārikāpakṣamārutaiḥ ।
haṃsapakṣasamudbhūta vātavrātaiśchaladdrumam ॥ 31 ॥
sugandhagrāhipavanapūritaṃ tadvanōttamam ।
sahitaṃ hariṇīyūthairdhāvamānairitastataḥ ॥ 32 ॥
nṛtyadbarhikadambasya kēkārāvaiḥ sukhapradaiḥ ।
nāditaṃ tadvanaṃ divyaṃ madhusrāvi samantataḥ ॥ 33 ॥
kāṃsyasālāduttarē tu tāmrasālaḥ prakīrtitaḥ ।
chaturasrasamākāra unnatyā saptayōjanaḥ ॥ 34 ॥
dvayōstu sālayōrmadhyē samprōktā kalpavāṭikā ।
yēṣāṃ tarūṇāṃ puṣpāṇi kāñchanābhāni bhūmipa ॥ 35 ॥
patrāṇi kāñchanābhāni ratnabījaphalāni cha ।
daśayōjanagandhō hi prasarpati samantataḥ ॥ 36 ॥
tadvanaṃ rakṣitaṃ rājanvasantēnartunāniśam ।
puṣpasiṃhāsanāsīnaḥ puṣpachChatravirājitaḥ ॥ 37 ॥
puṣpabhūṣābhūṣitaścha puṣpāsavavighūrṇitaḥ ।
madhuśrīrmādhavaśrīścha dvē bhāryē tasya sammatē ॥ 38 ॥
krīḍataḥ smēravadanē sumastabakakandukaiḥ ।
atīva ramyaṃ vipinaṃ madhusrāvi samantataḥ ॥ 39 ॥
daśayōjanaparyantaṃ kusumāmōdavāyunā ।
pūritaṃ divyagandharvaiḥ sāṅganairgānalōlupaiḥ ॥ 40 ॥
śōbhitaṃ tadvanaṃ divyaṃ mattakōkilanāditam ।
vasantalakṣmīsaṃyuktaṃ kāmikāmapravardhanam ॥ 41 ॥
tāmrasālāduttaratra sīsasālaḥ prakīrtitaḥ ।
samuchChrāyaḥ smṛtōpyasya saptayōjanasaṅkhyayā ॥ 42 ॥
santānavāṭikāmadhyē sālayōstu dvayōrnṛpa ।
daśayōjanagandhastu prasūnānāṃ samantataḥ ॥ 43 ॥
hiraṇyābhāni kusumānyutphullāni nirantaram ।
amṛtadravasaṃyuktaphalāni madhurāṇi cha ॥ 44 ॥
grīṣmarturnāyakastasyā vāṭikāyā nṛpōttama ।
śukraśrīścha śuchiśrīścha dvē bhāryē tasya sammatē ॥ 45 ॥
santāpatrastalōkāstu vṛkṣamūlēṣu saṃsthitāḥ ।
nānāsiddhaiḥ parivṛtō nānādēvaiḥ samanvitaḥ ॥ 46 ॥
vilāsinīnāṃ bṛndaistu chandanadravapaṅkilaiḥ ।
puṣpamālābhūṣitaistu tālavṛntakarāmbujaiḥ ॥ 47 ॥
[ pāṭhabhēdaḥ- prākāraḥ ]
prakāraḥ śōbhitō ējachChītalāmbuniṣēvibhiḥ ।
sīsasālāduttaratrāpyārakūṭamayaḥ śubhaḥ ॥ 48 ॥
prākārō vartatē rājanmuniyōjanadairghyavān ।
harichandanavṛkṣāṇāṃ vāṭī madhyē tayōḥ smṛtā ॥ 49 ॥
sālayōradhināthastu varṣarturmēghavāhanaḥ ।
vidyutpiṅgalanētraścha jīmūtakavachaḥ smṛtaḥ ॥ 50 ॥
vajranirghōṣamukharaśchēndradhanvā samantataḥ ।
sahasraśō vāridhārā muñchannāstē gaṇāvṛtaḥ ॥ 51 ॥
nabhaḥ śrīścha nabhasyaśrīḥ svarasyā rasyamālinī ।
ambā dulā niratniśchābhramantī mēghayantikā ॥ 52 ॥
varṣayantī chibuṇikā vāridhārā cha sammatāḥ ।
varṣartōrdvādaśa prōktāḥ śaktayō madavihvalāḥ ॥ 53 ॥
navapallavavṛkṣāścha navīnalatikānvitāḥ ।
haritāni tṛṇānyēva vēṣṭitā yairdharākhilā ॥ 54 ॥
nadīnadapravāhāścha pravahanti cha vēgataḥ ।
sarāṃsi kaluṣāmbūni rāgichittasamāni cha ॥ 55 ॥
vasanti dēvāḥ siddhāścha yē dēvīkarmakāriṇaḥ ।
vāpīkūpataḍāgāścha yē dēvyarthaṃ samarpitāḥ ॥ 56 ॥
tē gaṇā nivasantyatra savilāsāścha sāṅganāḥ ।
ārakūṭamayādagrē saptayōjanadairghyavān ॥ 57 ॥
pañchalōhātmakaḥ sālō madhyē mandāravāṭikā ।
nānāpuṣpalatākīrṇā nānāpallavaśōbhitā ॥ 58 ॥
adhiṣṭhātātra samprōktaḥ śaradṛturanāmayaḥ ।
iṣalakṣmīrūrjalakṣmīrdvē bhāryē tasya sammatē ॥ 59 ॥
nānāsiddhā vasantyatra sāṅganāḥ saparichChadāḥ ।
pañchalōhamayādagrē saptayōjanadairghyavān ॥ 60 ॥
dīpyamānō mahāśṛṅgairvartatē raupyasālakaḥ ।
pārijātāṭavīmadhyē prasūnastabakānvitā ॥ 61 ॥
daśayōjanagandhīni kusumāni samantataḥ ।
mōdayanti gaṇānsarvānyē dēvīkarmakāriṇaḥ ॥ 62 ॥
tatrādhināthaḥ samprōktō hēmantarturmahōjjvalaḥ ।
sagaṇaḥ sāyudhaḥ sarvān rāgiṇō rañjayannapaḥ ॥ 63 ॥
sahaśrīścha sahasyaśrīrdvē bhāryē tasya sammatē ।
vasanti tatra siddhāścha yē dēvīvratakāriṇaḥ ॥ 64 ॥
raupyasālamayādagrē saptayōjanadairghyavān ।
sauvarṇasālaḥ samprōktastaptahāṭakakalpitaḥ ॥ 65 ॥
madhyē kadambavāṭī tu puṣpapallavaśōbhitā ।
kadambamadirādhārāḥ pravartantē sahasraśaḥ ॥ 66 ॥
yābhirnipītapītābhirnijānandōnubhūyatē ।
tatrādhināthaḥ samprōktaḥ śaiśirarturmahōdayaḥ ॥ 67 ॥
tapaḥśrīścha tapasyaśrīrdvē bhāryē tasya sammatē ।
mōdamānaḥ sahaitābhyāṃ vartatē śiśirākṛtiḥ ॥ 68 ॥
nānāvilāsasaṃyuktō nānāgaṇasamāvṛtaḥ ।
nivasanti mahāsiddhā yē dēvīdānakāriṇaḥ ॥ 69 ॥
nānābhōgasamutpannamahānandasamanvitāḥ ।
sāṅganāḥ parivāraistu saṅghaśaḥ parivāritāḥ ॥ 70 ॥
svarṇasālamayādagrē muniyōjanadairghyavān ।
puṣparāgamayaḥ sālaḥ kuṅkumāruṇavigrahaḥ ॥ 71 ॥
puṣparāgamayī bhūmirvanānyupavanāni cha ।
ratnavṛkṣālavālāścha puṣparāgamayāḥ smṛtāḥ ॥ 72 ॥
prākārō yasya ratnasya tadratnarachitā drumāḥ ।
vanabhūḥ pakṣinaśchaiva ratnavarṇajalāni cha ॥ 73 ॥
maṇḍapā maṇḍapastambhāḥ sarānsi kamalāni cha ।
prākārē tatra yadyatsyāttatsarvaṃ tatsamaṃ bhavēt ॥ 74 ॥
paribhāṣēyamuddiṣṭā ratnasālādiṣu prabhō ।
tējasā syāllakṣaguṇaḥ pūrvasālātparō nṛpa ॥ 75 ॥
dikpālā nivasantyatra pratibrahmānḍavartinām ।
dikpālānāṃ samaṣṭyātmarūpāḥ sphūrjadvarāyudhāḥ ॥ 76 ॥
pūrvāśāyāṃ samuttuṅgaśṛṅgā pūramarāvatī ।
nānōpavanasaṃyuktā mahēndrastatra rājatē ॥ 77 ॥
svargaśōbhā cha yā svargē yāvatī syāttatōdhikā ।
samaṣṭiśatanētrasya sahasraguṇataḥ smṛtā ॥ 78 ॥
airāvatasamārūḍhō vajrahastaḥ pratāpavān ।
dēvasēnāparivṛtō rājatētra śatakratuḥ ॥ 79 ॥
dēvāṅganāgaṇayutā śachī tatra virājatē ।
vahnikōṇē vahnipurī vahnipūḥ sadṛśī nṛpa ॥ 80 ॥
svāhāsvadhāsamāyuktō vahnistatra virājatē ।
nijavāhanabhūṣāḍhyō nijadēvagaṇairvṛtaḥ ॥ 81 ॥
yāmyāśāyāṃ yamapurī tatra daṇḍadharō mahān ।
svabhaṭairvēṣṭitō rājan chitraguptapurōgamaiḥ ॥ 82 ॥
nijaśaktiyutō bhāsvattanayōsti yamō mahān ।
nairṛtyāṃ diśi rākṣasyāṃ rākṣasaiḥ parivāritaḥ ॥ 83 ॥
khaḍgadhārī sphurannāstē nirṛtirnijaśaktiyuk ।
vāruṇyāṃ varuṇō rājā pāśadhārī pratāpavān ॥ 84 ॥
mahājhaśasamārūḍhō vāruṇīmadhuvihvalaḥ ।
nijaśaktisamāyuktō nijayādōgaṇānvitaḥ ॥ 85 ॥
samāstē vāruṇē lōkē varuṇānīratākulaḥ ।
vāyukōṇē vāyulōkō vāyustatrādhitiṣṭhati ॥ 86 ॥
vāyusādhanasaṃsiddhayōgibhiḥ parivāritaḥ ।
dhvajahastō viśālākṣō mṛgavāhanasaṃsthitaḥ ॥ 87 ॥
marudgaṇaiḥ parivṛtō nijaśaktisamanvitaḥ ।
uttarasyāṃ diśi mahānyakṣalōkōsti bhūmipa ॥ 88 ॥
yakṣādhirājastatrāstē vṛddhiṛddhyādiśaktibhiḥ ।
navabhirnidhibhiryuktastundilō dhananāyakaḥ ॥ 89 ॥
maṇibhadraḥ pūrṇabhadrō maṇimānmaṇikandharaḥ ।
maṇibhūṣō maṇisragvī maṇikārmukadhārakaḥ ॥ 90 ॥
ityādiyakṣasēnānīsahitō nijaśaktiyuk ।
īśānakōṇē samprōktō rudralōkō mahattaraḥ ॥ 91 ॥
anarghyaratnakhachitō yatra rudrōdhidaivatam ।
manyumāndīptanayanō baddhapṛṣṭhamahēṣudhiḥ ॥ 92 ॥
sphūrjaddhanurvāmahastōdhijyadhanvabhirāvṛtaḥ ।
svasamānairasaṅkhyātarudraiḥ śūlavarāyudhaiḥ ॥ 93 ॥
vikṛtāsyaiḥ karālāsyairvamadvahnibhirāsyataḥ ।
daśahastaiḥ śatakaraiḥ sahasrabhujasaṃyutaiḥ ॥ 94 ॥
daśapādairdaśagrīvaistrinētrairugramūrtibhiḥ ।
antarikṣacharā yē cha yē cha bhūmicharāḥ smṛtāḥ ॥ 95 ॥
rudrādhyāyē smṛtā rudrāstaiḥ sarvaiścha samāvṛtaḥ ।
rudrāṇīkōṭisahitō bhadrakālyādimātṛbhiḥ ॥ 96 ॥
nānāśaktisamāviṣṭaḍāmaryādigaṇāvṛtaḥ ।
vīrabhadrādisahitō rudrō rājanvirājatē ॥ 97 ॥
muṇḍamālādharō nāgavalayō nāgakandharaḥ ।
vyāghracharmaparīdhānō gajacharmōttarīyakaḥ ॥ 98 ॥
chitābhasmāṅgaliptāṅgaḥ pramathādigaṇāvṛtaḥ ।
ninadaḍḍamarudhvānairbadhirīkṛtadiṃmukhaḥ ॥ 99 ॥
aṭṭahāsāsphōṭaśabdaiḥ santrāsitanabhastalaḥ ।
bhūtasaṅghasamāviṣṭō bhūtāvāsō mahēśvaraḥ ॥ 100 ॥
īśānadikpatiḥ sōyaṃ nāmnā chēśāna ēva cha ॥ 101 ॥
iti śrīdēvībhāgavatē mahāpurāṇē dvādaśaskandhē maṇidvīpavarṇanaṃ nāma daśamōdhyāyaḥ ॥
Part2:
॥ maṇidvīpavarṇanam (dēvībhāgavatam) – 2 ॥
(śrīdēvībhāgavataṁ dvādaśaskandhaṁ ēkādaśō:’dhyāyaḥ)
vyāsa uvāca |
puṣparāgamayādagrē kuṅkumāruṇavigrahaḥ |
padmarāgamayaḥ sālō madhyē bhūścaivatādr̥śī || 1 ||
daśayōjanavāndairghyē gōpuradvārasamyutaḥ |
tanmaṇistambhasamyuktā maṇḍapāḥ śataśō nr̥pa || 2 ||
madhyē bhuvisamāsīnāścatuḥṣaṣṭimitāḥ kalāḥ |
nānāyudhadharāvīrā ratnabhūṣaṇabhūṣitāḥ || 3 ||
pratyēkalōkastāsāṁ tu tattallōkasyanāyakāḥ |
samantātpadmarāgasya parivāryasthitāḥ sadā || 4 ||
svasvalōkajanairjuṣṭāḥ svasvavāhanahētibhiḥ |
tāsāṁ nāmāni vakṣyāmi śr̥ṇu tvaṁ janamējaya || 5 ||
piṅgalākṣī viśālākṣī samr̥ddhi vr̥ddhirēva ca |
śraddhā svāhā svadhābhikhyā māyā sañjñā vasundharā || 6 ||
trilōkadhātrī sāvitrī gāyatrī tridaśēśvarī |
surūpā bahurūpā ca skandamātā:’cyutapriyā || 7 ||
vimalā cāmalā tadvadaruṇī punarāruṇī |
prakr̥tirvikr̥tiḥ sr̥ṣṭiḥ sthitiḥ saṁhr̥tirēva ca || 8 ||
sandhyāmātā satī haṁsī mardikā vajrikā parā |
dēvamātā bhagavatī dēvakī kamalāsanā || 9 ||
trimukhī saptamukhyanyā surāsuravimardinī |
lambōṣṭī cōrdhvakēśī ca bahuśīrṣā vr̥kōdarī || 10 ||
ratharēkhāhvayā paścācchaśirēkhā tathā parā |
gaganavēgā pavanavēgā caiva tataḥ param || 11 ||
agrē bhuvanapālā syāttatpaścānmadanāturā |
anaṅgānaṅgamathanā tathaivānaṅgamēkhalā || 12 ||
anaṅgakusumā paścādviśvarūpā surādikā |
kṣayaṅkarī bhavēcchakti rakṣōbhyā ca tataḥ param || 13 ||
satyavādinyatha prōktā bahurūpā śucivratā |
udārākhyā ca vāgīśī catuṣṣaṣṭimitāḥ smr̥tāḥ || 14 ||
jvalajjihvānanāḥ sarvāvamantyō vahnimulbaṇam |
jalaṁ pibāmaḥ sakalaṁ saṁharāmōvibhāvasum || 15 ||
pavanaṁ stambhayāmōdya bhakṣayāmō:’khilaṁ jagat |
iti vācaṁ saṅgiratē krōdha saṁraktalōcanāḥ || 16 ||
cāpabāṇadharāḥ sarvāyuddhāyaivōtsukāḥ sadā |
daṁṣṭrā kaṭakaṭārāvairbadhirīkr̥ta diṅmukhāḥ || 17 ||
piṅgōrdhvakēśyaḥ samprōktāścāpabāṇakarāḥ sadā |
śatākṣauhiṇikā sēnāpyēkaikasyāḥ prakīrtitā || 18 ||
ēkaika śaktēḥ sāmarthyaṁ lakṣabrahmāṇḍanāśanē |
śatākṣauhiṇikāsēnā tādr̥śī nr̥pa sattama || 19 ||
kiṁ na kuryājjagatyasminnaśakyaṁ vaktumēva tat |
sarvāpi yuddhasāmagrī tasminsālē sthitā munē || 20 ||
rathānāṁ gaṇanā nāsti hayānāṁ kariṇāṁ tathā ||
śastrāṇāṁ gaṇanā tadvadgaṇānāṁ gaṇanā tathā || 21 ||
padmarāgamayādagrē gōmēdamaṇinirmitaḥ |
daśayōjanadairghyēṇa prākārō vartatē mahān || 22 ||
bhāsvajjapāprasūnābhō madhyabhūstasya tādr̥śī |
gōmēdakalpitānyēva tadvāsi sadanāni ca || 23 ||
pakṣiṇaḥ stambhavaryāśca vr̥kṣāvāpyaḥ sarāṁsi ca |
gōmēdakalpitā ēva kuṅkumāruṇavigrahāḥ || 24 ||
tanmadhyasthā mahādēvyō dvātriṁśacchaktayaḥ smr̥tāḥ |
nānā śastrapraharaṇā gōmēdamaṇibhūṣitāḥ || 25 ||
pratyēka lōka vāsinyaḥ parivārya samantataḥ |
gōmēdasālē sannaddhā piśācavadanā nr̥pa || 26 ||
svarlōkavāsibhirnityaṁ pūjitāścakrabāhavaḥ |
krōdharaktēkṣaṇā bhindhi paca cchindhi dahēti ca || 27 ||
vadanti satataṁ vācaṁ yuddhōtsukahr̥dantarāḥ |
ēkaikasyā mahāśaktērdaśākṣauhiṇikā matā || 28 ||
sēnā tatrāpyēkaśaktirlakṣabrahmāṇḍanāśinī |
tādr̥śīnāṁ mahāsēnā varṇanīyā kathaṁ nr̥pa || 29 ||
rathānāṁ naiva gaṇānā vāhanānāṁ tathaiva ca |
sarvayuddhasamārambhastatra dēvyā virājatē || 30 ||
tāsāṁ nāmāni vakṣyāmi pāpanāśakarāṇi ca |
vidyā hrī puṣṭa yaḥ prajñā sinīvālī kuhūstathā || 31 ||
rudrāvīryā prabhānandā pōṣiṇī r̥ddhidā śubhā |
kālarātrirmahārātrirbhadrakālī kapardinī || 32 ||
vikr̥tirdaṇḍimuṇḍinyau sēndukhaṇḍā śikhaṇḍinī |
niśumbhaśumbhamathinī mahiṣāsuramardinī || 33 ||
indrāṇī caiva rudrāṇī śaṅkarārdhaśarīriṇī |
nārī nārāyaṇī caiva triśūlinyapi pālinī || 34 ||
ambikāhlādinī paścādityēvaṁ śaktayaḥ smr̥tāḥ |
yadyētāḥ kupitā dēvyastadā brahmāṇḍanāśanam || 35 ||
parājayō na caitāsāṁ kadācitkvacidasti hi |
gōmēdakamayādagrē sadvajramaṇinirmitaḥ || 36 ||
daśayōjana tuṅgō:’sau gōpuradvārasamyutaḥ |
kapāṭaśr̥ṅkhalābaddhō navavr̥kṣa samujjvalaḥ || 37 ||
sālastanmadhyabhūmyādi sarvaṁ hīramayaṁ smr̥tam |
gr̥hāṇivīthayō rathyā mahāmārgāṁ gaṇāni ca || 38 ||
vr̥kṣālavāla taravaḥ sāraṅgā api tādr̥śāḥ |
dīrghikāśrēṇayōvāpyastaḍāgāḥ kūpa samyutāḥ || 39 ||
tatra śrībhuvanēśvaryā vasanti paricārikāḥ |
ēkaikā lakṣadāsībhiḥ sēvitā madagarvitāḥ || 40 ||
tālavr̥ntadharāḥ kāściccaṣakāḍhya karāmbujāḥ |
kāścittāmbūlapātrāṇi dhārayantyō:’tigarvitāḥ || 41 ||
kāścittacchatradhāriṇyaścāmarāṇāṁ vidhārikāḥ |
nānā vastradharāḥ kāścitkāścitpuṣpa karāmbujāḥ || 42 ||
nānādarśakarāḥ kāścitkāścitkuṅkumalēpanam |
dhārayantyaḥ kajjalaṁ ca sindūra caṣakaṁ parāḥ || 43 ||
kāściccitraka nirmātryaḥ pāda saṁvāhanē ratāḥ |
kāścittu bhūṣākāriṇyō nānā bhūṣādharāḥ parāḥ || 44 ||
puṣpabhūṣaṇa nirmātryaḥ puṣpaśr̥ṅgārakārikāḥ |
nānā vilāsacaturā bahvya ēvaṁ vidhāḥ parāḥ || 45 ||
nibaddha paridhānīyā yuvatyaḥ sakalā api |
dēvī kr̥pā lēśavaśāttucchīkr̥ta jagattrayāḥ || 46 ||
ētā dūtyaḥ smr̥tā dēvyaḥ śr̥ṅgāramadagarvitāḥ |
tāsāṁ nāmāni vakṣyāmi śr̥ṇu mē nr̥pasattama || 47 ||
anaṅgarūpā prathamāpyanaṅgamadanā parā |
tr̥tīyātu tataḥ prōktā sundarī madanāturā || 48 ||
tatō bhuvanavēgāsyāttathā bhuvanapālikā |
syātsarvaśiśirānaṅgavēdanānaṅgamēkhalā || 49 ||
vidyuddāmasamānāṅgyaḥ kvaṇatkāñcīguṇānvitāḥ |
raṇanmañjīracaraṇā bahirantaritastataḥ || 50 ||
dhāvamānāstu śōbhantē sarvā vidyullatōpamāḥ |
kuśalāḥ sarvakāryēṣu vētrahastāḥ samantataḥ || 51 ||
aṣṭadikṣutathaitāsāṁ prākārādbahirēva ca |
sadanāni virājantē nānā vāhanahētibhiḥ || 52 ||
vajrasālādagrabhāgē sālō vaidūryanirmitaḥ |
daśayōjanatuṅgō:’sau gōpuradvārabhūṣitaḥ || 53 ||
vaidūryabhūmiḥ sarvāpigr̥hāṇi vividhāni ca |
vīthyō rathyā mahāmārgāḥ sarvē vēdūryanirmitāḥ || 54 ||
vāpī kūpa taḍāgāśca sravantīnāṁ taṭāni ca |
vālukā caiva sarvā:’pi vaidūryamaṇinirmitā || 55 ||
tatrāṣṭadikṣuparitō brāhmyādīnāṁ ca maṇḍalam |
nijairgaṇaiḥ parivr̥taṁ bhrājatē nr̥pasattama || 56 ||
pratibrahmāṇḍamātr̥ṇāṁ tāḥ samaṣṭaya īritāḥ |
brāhmī māhēśvarī caiva kaumārī vaiṣṇavī tathā || 57 ||
vārāhī ca tathēndrāṇī cāmuṇḍāḥ saptamātaraḥ |
aṣṭamī tu mahālakṣmīrnāmnā prōktāstu mātaraḥ || 58 ||
brahmarudrādidēvānāṁ samākārā stutāḥ smr̥tāḥ |
jagatkalyāṇakāriṇyaḥ svasvasēnāsamāvr̥tāḥ || 59 ||
tatsālasya caturdvārṣu vāhanāni mahēśituḥ |
sajjāni nr̥patē santi sālaṅkārāṇi nityaśaḥ || 60 ||
dantinaḥ kōṭiśō vāhāḥ kōṭiśaḥ śibikāstathā |
haṁsāḥ siṁhāśca garuḍā mayūrā vr̥ṣabhāstathā || 61 ||
tairyuktāḥ syandanāstadvatkōṭiśō nr̥panandana |
pārṣṇigrāhasamāyuktā dhvajairākāśacumbinaḥ || 62 ||
kōṭiśastu vimānāni nānā cihnānvitāni ca |
nānā vāditrayuktāni mahādhvajayutāni ca || 63 ||
vaidūryamaṇi sālasyāpyagrē sālaḥ paraḥ smr̥taḥ |
daśayōjana tuṅgō:’sāvindranīlāśmanirmitaḥ || 64 ||
tanmadhya bhūstathā vīthyō mahāmārgā gr̥hāṇi ca |
vāpī kūpa taḍāgāśca sarvē tanmaṇinirmitāḥ || 65 ||
tatra padma tu samprōktaṁ bahuyōjana vistr̥tam |
ṣōḍaśāraṁ dīpyamānaṁ sudarśanamivāparam || 66 ||
tatra ṣōḍaśaśaktīnāṁ sthānāni vividhāni ca |
sarvōpaskarayuktāni samr̥ddhāni vasanti hi || 67 ||
tāsāṁ nāmāni vakṣyāmi śr̥ṇu mē nr̥pasattama |
karālī vikarālī ca tathōmā ca sarasvatī || 68 ||
śrī durgōṣā tathā lakṣmīḥ śrutiścaiva smr̥tirdhr̥tiḥ |
śraddhā mēdhā matiḥ kāntirāryā ṣōḍaśaśaktayaḥ || 69 ||
nīlajīmūtasaṅkāśāḥ karavāla karāmbujāḥ |
samāḥ khēṭakadhāriṇyō yuddhōpakrānta mānasāḥ || 70 ||
sēnānyaḥ sakalā ētāḥ śrīdēvyā jagadīśituḥ |
pratibrahmāṇḍasaṁsthānāṁ śaktīnāṁ nāyikāḥ smr̥tāḥ || 71 ||
brahmāṇḍakṣōbhakāriṇyō dēvī śaktyupabr̥ṁhitāḥ |
nānā rathasamārūḍhā nānā śaktibhiranvitāḥ || 72 ||
ētatparākramaṁ vaktuṁ sahasrāsyō:’pi na kṣamaḥ |
indranīlamahāsālādagrē tu bahuvistr̥taḥ || 73 ||
muktāprākāra uditō daśayōjana dairghyavān |
madhyabhūḥ pūrvavatprōktā tanmadhyē:’ṣṭadalāmbujam || 74 ||
muktāmaṇigaṇākīrṇaṁ vistr̥taṁ tu sakēsaram |
tatra dēvīsamākārā dēvyāyudhadharāḥ sadā || 75 ||
samprōktā aṣṭamantriṇyō jagadvārtāprabōdhikāḥ |
dēvīsamānabhōgāstā iṅgitajñāstupaṇḍitāḥ || 76 ||
kuśalāḥ sarvakāryēṣu svāmikāryaparāyaṇāḥ |
dēvyabhiprāya bōdhyastāścaturā atisundarāḥ || 77 ||
nānā śaktisamāyuktāḥ pratibrahmāṇḍavartinām |
prāṇināṁ tāḥ samācāraṁ jñānaśaktyāvidanti ca || 78 ||
tāsāṁ nāmāni vakṣyāmi mattaḥ śr̥ṇu nr̥pōttama |
anaṅgakusumā prōktāpyanaṅgakusumāturā || 79 ||
anaṅgamadanā tadvadanaṅgamadanāturā |
bhuvanapālā gaganavēgā caiva tataḥ param || 80 ||
śaśirēkhā ca gaganarēkhā caiva tataḥ param |
pāśāṅkuśavarābhītidharā aruṇavigrahāḥ || 81 ||
viśvasambandhinīṁ vārtāṁ bōdhayanti pratikṣaṇam |
muktāsālādagrabhāgē mahāmārakatō paraḥ || 82 ||
sālōttamaḥ samuddiṣṭō daśayōjana dairghyavān |
nānā saubhāgyasamyuktō nānā bhōgasamanvitaḥ || 83 ||
madhyabhūstādr̥śī prōktā sadanāni tathaiva ca |
ṣaṭkōṇamatravistīrṇaṁ kōṇasthā dēvatāḥ śr̥ṇuḥ || 84 ||
pūrvakōṇē caturvaktrō gāyatrī sahitō vidhiḥ |
kuṇḍikākṣaguṇābhīti daṇḍāyudhadharaḥ paraḥ || 85 ||
tadāyudhadharā dēvī gāyatrī paradēvatā |
vēdāḥ sarvē mūrtimantaḥ śāstrāṇi vividhāni ca || 86 ||
smr̥tayaśca purāṇāni mūrtimanti vasanti hi |
yē brahmavigrahāḥ santi gāyatrīvigrahāśca yē || 87 ||
vyāhr̥tīnāṁ vigrahāśca tē nityaṁ tatra santi hi |
rakṣaḥ kōṇē śaṅkhacakragadāmbuja karāmbujā || 88 ||
sāvitrī vartatē tatra mahāviṣṇuśca tādr̥śaḥ |
yē viṣṇuvigrahāḥ santi matsyakūrmādayōkhilāḥ || 89 ||
sāvitrī vigrahā yē ca tē sarvē tatra santi hi |
vāyukōṇē paraśvakṣamālābhayavarānvitaḥ || 90 ||
mahārudrō vartatē:’tra sarasvatyapi tādr̥śī |
yē yē tu rudrabhēdāḥ syurdakṣiṇāsyādayō nr̥pa || 91 ||
gaurī bhēdāśca yē sarvē tē tatra nivasanti hi |
catuḥṣaṣṭyāgamā yē ca yē cānyēpyāgamāḥ smr̥tāḥ || 92 ||
tē sarvē mūrtimantaśca tatra vai nivasanti hi |
agnikōṇē ratnakuṁbhaṁ tathā maṇikaraṇḍakam || 93 ||
dadhānō nijahastābhyāṁ kubērō dhanadāyakaḥ |
nānā vīthī samāyuktō mahālakṣmīsamanvitaḥ || 94 ||
dēvyā nidhipatistvāstē svaguṇaiḥ parivēṣṭitaḥ |
vāruṇē tu mahākōṇē madanō ratisamyutaḥ || 95 ||
pāśāṅkuśadhanurbāṇadharō nityaṁ virājatē |
śr̥ṅgāramūrtimantastu tatra sannihitāḥ sadā || 96 ||
īśānakōṇē vighnēśō nityaṁ puṣṭisamanvitaḥ |
pāśāṅkuśadharō vīrō vighnahartā virājatē || 97 ||
vibhūtayō gaṇēśasya yāyāḥ santi nr̥pōttama |
tāḥ sarvā nivasantyatra mahaiśvaryasamanvitāḥ || 98 ||
pratibrahmāṇḍasaṁsthānāṁ brahmādīnāṁ samaṣṭayaḥ |
ētē brahmādayaḥ prōktāḥ sēvantē jagadīśvarīm || 99 ||
mahāmārakatasyāgrē śatayōjana dairghyavān |
pravālaśālōstyaparaḥ kuṅkumāruṇavigrahaḥ || 100 ||
madhyabhūstādr̥śī prōktā sadanāni ca pūrvavat |
tanmadhyē pañcabhūtānāṁ svāminyaḥ pañca santi ca || 101 ||
hr̥llēkhā gaganā raktā caturthī tu karālikā |
mahōcchuṣmā pañcamī ca pañcabhūtasamaprabhāḥ || 102 ||
pāśāṅkuśavarābhītidhāriṇyōmitabhūṣaṇāḥ |
dēvī samānavēṣāḍhyā navayauvanagarvitāḥ || 103 ||
pravālaśālādagrē tu navaratna vinirmitaḥ |
bahuyōjanavistīrṇō mahāśālō:’sti bhūmipa || 104 ||
tatra cāmnāyadēvīnāṁ sadanāni bahūnyapi |
navaratnamayānyēva taḍāgāśca sarāṁsi ca || 105 ||
śrīdēvyā yē:’vatārāḥ syustē tatra nivasanti hi |
mahāvidyā mahābhēdāḥ santi tatraiva bhūmipa || 106 ||
nijāvaraṇadēvībhirnijabhūṣaṇavāhanaiḥ |
sarvadēvyō virājantē kōṭisūryasamaprabhāḥ || 107 ||
saptakōṭi mahāmantradēvatāḥ santi tatra hi |
navaratnamayādagrē cintāmaṇigr̥haṁ mahat || 108 ||
tatra tyaṁ vastu mātraṁ tu cintāmaṇi vinirmitam |
sūryōdgārōpalaistadvaccandrōdgārōpalaistathā || 109 ||
vidyutprabhōpalaiḥ staṁbhāḥ kalpitāstu sahasraśaḥ |
yēṣāṁ prabhābhirantasthaṁ vastu kiñcinna dr̥śyatē || 110 ||
iti śrīdēvībhāgavatē mahāpurāṇē dvādaśaskandhē ēkādaśō:’dhyāyaḥ |
Part3:
॥ maṇidvīpavarṇanam (dēvībhāgavatam) – 3 ॥
(śrīdēvībhāgavataṁ dvādaśaskandhaṁ dvādaśō:’dhyāyaḥ)
vyāsa uvāca |
tadēva dēvīsadanaṁ madhyabhāgē virājatē |
sahasra staṁbhasamyuktāścatvārastēṣu maṇḍapāḥ || 1 ||
śr̥ṅgāramaṇḍapaścaikō muktimaṇḍapa ēva ca |
jñānamaṇḍapa sañjñastu tr̥tīyaḥ parikīrtitaḥ || 2 ||
ēkāntamaṇḍapaścaiva caturthaḥ parikīrtitaḥ |
nānā vitānasamyuktā nānā dhūpaistu dhūpitāḥ || 3 ||
kōṭisūryasamāḥ kāntyā bhrāñjantē maṇḍapāḥ śubhāḥ |
tanmaṇḍapānāṁ paritaḥ kāśmīravanikā smr̥tā || 4 ||
mallikākundavanikā yatra puṣkalakāḥ sthitāḥ |
asaṅkhyātā mr̥gamadaiḥ pūritāstatsravā nr̥pa || 5 ||
mahāpadmāṭavī tadvadratnasōpānanirmitā |
sudhārasēnasampūrṇā guñjanmattamadhuvratā || 6 ||
haṁsakāraṇḍavākīrṇā gandhapūrita diktaṭā |
vanikānāṁ sugandhaistu maṇidvīpaṁ suvāsitam || 7 ||
śr̥ṅgāramaṇḍapē dēvyō gāyanti vividhaiḥ svaraiḥ |
sabhāsadō dēvavaśā madhyē śrījagadambikā || 8 ||
muktimaṇḍapamadhyē tu mōcayatyaniśaṁ śivā |
jñānōpadēśaṁ kurutē tr̥tīyē nr̥pa maṇḍapē || 9 ||
caturthamaṇḍapē caiva jagadrakṣā vicintanam |
mantriṇī sahitā nityaṁ karōti jagadambikā || 10 ||
cintāmaṇigr̥hē rājañchakti tattvātmakaiḥ paraiḥ |
sōpānairdaśabhiryuktō mañcakōpyadhirājatē || 11 ||
brahmā viṣṇuśca rudraśca īśvaraśca sadāśivaḥ |
ētē mañcakhurāḥ prōktāḥ phalakastu sadāśivaḥ || 12 ||
tasyōpari mahādēvō bhuvanēśō virājatē |
yā dēvī nijalīlārthaṁ dvidhābhūtā babhūvaha || 13 ||
sr̥ṣṭyādau tu sa ēvāyaṁ tadardhāṅgō mahēśvaraḥ |
kandarpa darpanāśōdyatkōṭi kandarpasundaraḥ || 14 ||
pañcavaktrastrinētraśca maṇibhūṣaṇa bhūṣitaḥ |
hariṇābhītiparaśūnvaraṁ ca nijabāhubhiḥ || 15 ||
dadhānaḥ ṣōḍaśābdō:’sau dēvaḥ sarvēśvarō mahān |
kōṭisūrya pratīkāśaścandrakōṭi suśītalaḥ || 16 ||
śuddhasphaṭika saṅkāśastrinētraḥ śītala dyutiḥ |
vāmāṅkē sanniṣaṇṇā:’sya dēvī śrībhuvanēśvarī || 17 ||
navaratnagaṇākīrṇa kāñcīdāma virājitā |
taptakāñcanasannaddha vaidūryāṅgadabhūṣaṇā || 18 ||
kanacchrīcakratāṭaṅka viṭaṅka vadanāmbujā |
lalāṭakānti vibhava vijitārdhasudhākarā || 19 ||
bimbakānti tiraskāriradacchada virājitā |
lasatkuṅkumakastūrītilakōdbhāsitānanā || 20 ||
divya cūḍāmaṇi sphāra cañcaccandrakasūryakā |
udyatkavisamasvaccha nāsābharaṇa bhāsurā || 21 ||
cintākalambitasvaccha muktāguccha virājitā |
pāṭīra paṅka karpūra kuṅkumālaṅkr̥ta stanī || 22 ||
vicitra vividhā kalpā kambusaṅkāśa kandharā |
dāḍimīphalabījābha dantapaṅkti virājitā || 23 ||
anarghya ratnaghaṭita mukuṭāñcita mastakā |
mattālimālāvilasadalakāḍhya mukhāmbujā || 24 ||
kalaṅkakārśyanirmukta śaraccandranibhānanā |
jāhnavīsalilāvarta śōbhinābhivibhūṣitā || 25 ||
māṇikya śakalābaddha mudrikāṅgulibhūṣitā |
puṇḍarīkadalākāra nayanatrayasundarī || 26 ||
kalpitāccha mahārāga padmarāgōjjvalaprabhā |
ratnakiṅkiṇikāyukta ratnakaṅkaṇaśōbhitā || 27 ||
maṇimuktāsarāpāra lasatpadakasantatiḥ |
ratnāṅgulipravitata prabhājālalasatkarā || 28 ||
kañcukīguṁphitāpāra nānā ratnatatidyutiḥ |
mallikāmōdi dhammilla mallikālisarāvr̥tā || 29 ||
suvr̥ttanibiḍōttuṅga kucabhārālasā śivā |
varapāśāṅkuśābhīti lasadbāhu catuṣṭayā || 30 ||
sarvaśr̥ṅgāravēṣāḍhyā sukumārāṅgavallarī |
saundaryadhārāsarvasvā nirvyājakaruṇāmayī || 31 ||
nijasaṁlāpamādhurya vinirbhartsitakacchapī |
kōṭikōṭiravīndūnāṁ kāntiṁ yā bibhratī parā || 32 ||
nānā sakhībhirdāsībhistathā dēvāṅganādibhiḥ |
sarvābhirdēvatābhistu samantātparivēṣṭitā || 33 ||
icchāśaktyā jñānaśaktyā kriyāśaktyā samanvitā |
lajjā tuṣṭistathā puṣṭiḥ kīrtiḥ kāntiḥ kṣamā dayā || 34 ||
buddhirmēdhāsmr̥tirlakṣmīrmūrtimatyōṅganāḥ smr̥tāḥ |
jayā ca vijayā caivāpyajitā cāparājitā || 35 ||
nityā vilāsinī dōgdhrī tvaghōrā maṅgalā navā |
pīṭhaśaktaya ētāstu sēvantē yāṁ parāmbikām || 36 ||
yasyāstu pārśvabhāgēstōnidhītau śaṅkhapadmakau |
navaratna vahānadyastathā vai kāñcanasravāḥ || 37 ||
saptadhātuvahānadyō nidhibhyāṁ tu vinirgatāḥ |
sudhāsindhvantagāminyastāḥ sarvā nr̥pasattama || 38 ||
sā dēvī bhuvanēśānī tadvāmāṅkē virājatē |
sarvēśa tvaṁ mahēśasya yatsaṅgā dēva nānyathā || 39 ||
cintāmaṇi gr̥hasyā:’sya pramāṇaṁ śr̥ṇu bhūmipa |
sahasrayōjanāyāmaṁ mahāntastatpracakṣatē || 40 ||
taduttarē mahāśālāḥ pūrvasmād dviguṇāḥ smr̥tāḥ |
antarikṣagataṁ tvētannirādhāraṁ virājatē || 41 ||
saṅkōcaśca vikāśaśca jāyatē:’sya nirantaram |
paṭavatkāryavaśataḥ pralayē sarjanē tathā || 42 ||
śālānāṁ caiva sarvēṣāṁ sarvakāntiparāvadhi |
cintāmaṇigr̥haṁ prōktaṁ yatra dēvī mahōmayī || 43 ||
yēyē upāsakāḥ santi pratibrahmāṇḍavartinaḥ |
dēvēṣu nāgalōkēṣu manuṣyēṣvitarēṣu ca || 44 ||
śrīdēvyāstē ca sarvēpi vrajantyatraiva bhūmipa |
dēvīkṣētrē yē tyajanti prāṇāndēvyarcanē ratāḥ || 45 ||
tē sarvē yānti tatraiva yatra dēvī mahōtsavā |
ghr̥takulyā dugdhakulyā dadhikulyā madhusravāḥ || 46 ||
syandanti saritaḥ sarvāstathāmr̥tavahāḥ parāḥ |
drākṣārasavahāḥ kāścijjambūrasavahāḥ parāḥ || 47 ||
āmrēkṣurasavāhinyō nadyastāstu sahasraśaḥ |
manōrathaphalāvr̥kṣāvāpyaḥ kūpāstathaiva ca || 48 ||
yathēṣṭapānaphaladāna nyūnaṁ kiñcidasti hi |
na rōgapalitaṁ vāpi jarā vāpi kadācana || 49 ||
na cintā na ca mātsaryaṁ kāmakrōdhādikaṁ tathā |
sarvē yuvānaḥ sastrīkāḥ sahasrādityavarcasaḥ || 50 ||
bhajanti satataṁ dēvīṁ tatra śrībhuvanēśvarīm |
kēcitsalōkatāpannāḥ kēcitsāmīpyatāṁ gatāḥ || 51 ||
sarūpatāṁ gatāḥ kēcitsārṣṭitāṁ ca parēgatāḥ |
yāyāstu dēvatāstatra pratibrahmāṇḍavartinām || 52 ||
samaṣṭayaḥ sthitāstāstu sēvantē jagadīśvarīm |
saptakōṭimahāmantrā mūrtimanta upāsatē || 53 ||
mahāvidyāśca sakalāḥ sāmyāvasthātmikāṁ śivām |
kāraṇabrahmarūpāṁ tāṁ māyā śabalavigrahām || 54 ||
itthaṁ rājanmayā prōktaṁ maṇidvīpaṁ mahattaram |
na sūryacandrau nō vidyutkōṭayōgnistathaiva ca || 55 ||
ētasya bhāsā kōṭyaṁśa kōṭyaṁśō nāpi tē samāḥ |
kvacidvidrumasaṅkāśaṁ kvacinmarakatacchavi || 56 ||
vidyudbhānusamacchāyaṁ madhyasūryasamaṁ kvacit |
vidyutkōṭimahādhārā sārakāntitataṁ kvacit || 57 ||
kvacitsindūra nīlēndraṁ māṇikya sadr̥śacchavi |
hīrasāra mahāgarbha dhagaddhagita diktaṭam || 58 ||
kāntyā dāvānalasamaṁ taptakāñcana sannibham |
kvaciccandrōpalōdgāraṁ sūryōdgāraṁ ca kutra cit || 59 ||
ratnaśr̥ṅgi samāyuktaṁ ratnaprākāra gōpuram |
ratnapatrai ratnaphalairvr̥kṣaiśca parimaṇḍitam || 60 ||
nr̥tyanmayūrasaṅghaiśca kapōtaraṇitōjjvalam |
kōkilākākalīlāpaiḥ śukalāpaiśca śōbhitam || 61 ||
suramya ramaṇīyāmbu lakṣāvadhi sarōvr̥tam |
tanmadhyabhāga vilasadvikacadratna paṅkajaiḥ || 62 ||
sugandhibhiḥ samantāttu vāsitaṁ śatayōjanam |
mandamāruta saṁbhinna caladdruma samākulam || 63 ||
cintāmaṇi samūhānāṁ jyōtiṣā vitatāmbaram |
ratnaprabhābhirabhitō dhagaddhagita diktaṭam || 64 ||
vr̥kṣavrāta mahāgandhavātavrāta supūritam |
dhūpadhūpāyitaṁ rājanmaṇidīpāyutōjjvalam || 65 ||
maṇijālaka sacchidra taralōdarakāntibhiḥ |
diṅmōhajanakaṁ caitaddarpaṇōdara samyutam || 66 ||
aiśvaryasya samagrasya śr̥ṅgārasyākhilasya ca |
sarvajñatāyāḥ sarvāyāstējasaścākhilasya ca || 67 ||
parākramasya sarvasya sarvōttamaguṇasya ca |
sakalā yā dayāyāśca samāptiriha bhūpatē || 68 ||
rājña ānandamārabhya brahmalōkānta bhūmiṣu |
ānandā yē sthitāḥ sarvē tē:’traivāntarbhavanti hi || 69 ||
iti tē varṇitaṁ rājanmaṇidvīpaṁ mahattaram |
mahādēvyāḥ paraṁsthānaṁ sarvalōkōttamōttamam || 70 ||
ētasya smaraṇātsadyaḥ sarvapāpaṁ vinaśyati |
prāṇōtkramaṇasandhau tu smr̥tvā tatraiva gacchati || 71 ||
adhyāya pañcakaṁ tvētatpaṭhēnnityaṁ samāhitaḥ |
bhūtaprētapiśācādi bādhā tatra bhavēnna hi || 72 ||
navīna gr̥ha nirmāṇē vāstuyāgē tathaiva ca |
paṭhitavyaṁ prayatnēna kalyāṇaṁ tēna jāyatē || 73 ||
iti śrīdēvībhāgavatē mahāpurāṇē dvādaśaskandhē dvādaśōdhyāyaḥ ||
Manidweepa Varnana Lyrics in Telugu:
మణిద్వీప వర్ణన – 1 (దేవీ భాగవతం)
(శ్రీదేవీభాగవతం, ద్వాదశ స్కంధం, దశమోఽధ్యాయః, , మణిద్వీప వర్ణన – 1)
వ్యాస ఉవాచ –
బ్రహ్మలోకాదూర్ధ్వభాగే సర్వలోకోఽస్తి యః శ్రుతః ।
మణిద్వీపః స ఏవాస్తి యత్ర దేవీ విరాజతే ॥ 1 ॥
సర్వస్మాదధికో యస్మాత్సర్వలోకస్తతః స్మృతః ।
పురా పరాంబయైవాయం కల్పితో మనసేచ్ఛయా ॥ 2 ॥
సర్వాదౌ నిజవాసార్థం ప్రకృత్యా మూలభూతయా ।
కైలాసాదధికో లోకో వైకుంఠాదపి చోత్తమః ॥ 3 ॥
గోలోకాదపి సర్వస్మాత్సర్వలోకోఽధికః స్మృతః ।
నైతత్సమం త్రిలోక్యాం తు సుందరం విద్యతే క్వచిత్ ॥ 4 ॥
ఛత్రీభూతం త్రిజగతో భవసంతాపనాశకం ।
ఛాయాభూతం తదేవాస్తి బ్రహ్మాండానాం తు సత్తమ ॥ 5 ॥
బహుయోజనవిస్తీర్ణో గంభీరస్తావదేవ హి ।
మణిద్వీపస్య పరితో వర్తతే తు సుధోదధిః ॥ 6 ॥
మరుత్సంఘట్టనోత్కీర్ణతరంగ శతసంకులః ।
రత్నాచ్ఛవాలుకాయుక్తో ఝషశంఖసమాకులః ॥ 7 ॥
వీచిసంఘర్షసంజాతలహరీకణశీతలః ।
నానాధ్వజసమాయుక్తా నానాపోతగతాగతైః ॥ 8 ॥
విరాజమానః పరితస్తీరరత్నద్రుమో మహాన్ ।
తదుత్తరమయోధాతునిర్మితో గగనే తతః ॥ 9 ॥
సప్తయోజనవిస్తీర్ణః ప్రాకారో వర్తతే మహాన్ ।
నానాశస్త్రప్రహరణా నానాయుద్ధవిశారదాః ॥ 10 ॥
రక్షకా నివసంత్యత్ర మోదమానాః సమంతతః ।
చతుర్ద్వారసమాయుక్తో ద్వారపాలశతాన్వితః ॥ 11 ॥
నానాగణైః పరివృతో దేవీభక్తియుతైర్నృప ।
దర్శనార్థం సమాయాంతి యే దేవా జగదీశితుః ॥ 12 ॥
తేషాం గణా వసంత్యత్ర వాహనాని చ తత్ర హి ।
విమానశతసంఘర్షఘంటాస్వనసమాకులః ॥ 13 ॥
హయహేషాఖురాఘాతబధిరీకృతదింముఖః ।
గణైః కిలకిలారావైర్వేత్రహస్తైశ్చ తాడితాః ॥ 14 ॥
సేవకా దేవసంగానాం భ్రాజంతే తత్ర భూమిప ।
తస్మింకోలాహలే రాజన్నశబ్దః కేనచిత్క్వచిత్ ॥ 15 ॥
కస్యచిచ్ఛ్రూయతేఽత్యంతం నానాధ్వనిసమాకులే ।
పదే పదే మిష్టవారిపరిపూర్ణసరాన్సి చ ॥ 16 ॥
వాటికా వివిధా రాజన్ రత్నద్రుమవిరాజితాః ।
తదుత్తరం మహాసారధాతునిర్మితమండలః ॥ 17 ॥
సాలోఽపరో మహానస్తి గగనస్పర్శి యచ్ఛిరః ।
తేజసా స్యాచ్ఛతగుణః పూర్వసాలాదయం పరః ॥ 18 ॥
గోపురద్వారసహితో బహువృక్షసమన్వితః ।
యా వృక్షజాతయః సంతి సర్వాస్తాస్తత్ర సంతి చ ॥ 19 ॥
నిరంతరం పుష్పయుతాః సదా ఫలసమన్వితాః ।
నవపల్లవసంయుక్తాః పరసౌరభసంకులాః ॥ 20 ॥
పనసా బకులా లోధ్రాః కర్ణికారాశ్చ శింశపాః ।
దేవదారుకాంచనారా ఆమ్రాశ్చైవ సుమేరవః ॥ 21 ॥
లికుచా హింగులాశ్చైలా లవంగాః కట్ఫలాస్తథా ।
పాటలా ముచుకుందాశ్చ ఫలిన్యో జఘనేఫలాః ॥ 22 ॥
తాలాస్తమాలాః సాలాశ్చ కంకోలా నాగభద్రకాః ।
పున్నాగాః పీలవః సాల్వకా వై కర్పూరశాఖినః ॥ 23 ॥
అశ్వకర్ణా హస్తికర్ణాస్తాలపర్ణాశ్చ దాడిమాః ।
గణికా బంధుజీవాశ్చ జంబీరాశ్చ కురండకాః ॥ 24 ॥
చాంపేయా బంధుజీవాశ్చ తథా వై కనకద్రుమాః ।
కాలాగురుద్రుమాశ్చైవ తథా చందనపాదపాః ॥ 25 ॥
ఖర్జూరా యూథికాస్తాలపర్ణ్యశ్చైవ తథేక్షవః ।
క్షీరవృక్షాశ్చ ఖదిరాశ్చించాభల్లాతకాస్తథా ॥ 26 ॥
రుచకాః కుటజా వృక్షా బిల్వవృక్షాస్తథైవ చ ।
తులసీనాం వనాన్యేవం మల్లికానాం తథైవ చ ॥ 27 ॥
ఇత్యాదితరుజాతీనాం వనాన్యుపవనాని చ ।
నానావాపీశతైర్యుక్తాన్యేవం సంతి ధరాధిప ॥ 28 ॥
కోకిలారావసంయుక్తా గున్జద్భ్రమరభూషితాః ।
నిర్యాసస్రావిణః సర్వే స్నిగ్ధచ్ఛాయాస్తరూత్తమాః ॥ 29 ॥
నానాఋతుభవా వృక్షా నానాపక్షిసమాకులాః ।
నానారసస్రావిణీభిర్నదీభిరతిశోభితాః ॥ 30 ॥
పారావతశుకవ్రాతసారికాపక్షమారుతైః ।
హంసపక్షసముద్భూత వాతవ్రాతైశ్చలద్ద్రుమం ॥ 31 ॥
సుగంధగ్రాహిపవనపూరితం తద్వనోత్తమం ।
సహితం హరిణీయూథైర్ధావమానైరితస్తతః ॥ 32 ॥
నృత్యద్బర్హికదంబస్య కేకారావైః సుఖప్రదైః ।
నాదితం తద్వనం దివ్యం మధుస్రావి సమంతతః ॥ 33 ॥
కాంస్యసాలాదుత్తరే తు తామ్రసాలః ప్రకీర్తితః ।
చతురస్రసమాకార ఉన్నత్యా సప్తయోజనః ॥ 34 ॥
ద్వయోస్తు సాలయోర్మధ్యే సంప్రోక్తా కల్పవాటికా ।
యేషాం తరూణాం పుష్పాణి కాంచనాభాని భూమిప ॥ 35 ॥
పత్రాణి కాంచనాభాని రత్నబీజఫలాని చ ।
దశయోజనగంధో హి ప్రసర్పతి సమంతతః ॥ 36 ॥
తద్వనం రక్షితం రాజన్వసంతేనర్తునానిశం ।
పుష్పసింహాసనాసీనః పుష్పచ్ఛత్రవిరాజితః ॥ 37 ॥
పుష్పభూషాభూషితశ్చ పుష్పాసవవిఘూర్ణితః ।
మధుశ్రీర్మాధవశ్రీశ్చ ద్వే భార్యే తస్య సమ్మతే ॥ 38 ॥
క్రీడతః స్మేరవదనే సుమస్తబకకందుకైః ।
అతీవ రమ్యం విపినం మధుస్రావి సమంతతః ॥ 39 ॥
దశయోజనపర్యంతం కుసుమామోదవాయునా ।
పూరితం దివ్యగంధర్వైః సాంగనైర్గానలోలుపైః ॥ 40 ॥
శోభితం తద్వనం దివ్యం మత్తకోకిలనాదితం ।
వసంతలక్ష్మీసంయుక్తం కామికామప్రవర్ధనం ॥ 41 ॥
తామ్రసాలాదుత్తరత్ర సీససాలః ప్రకీర్తితః ।
సముచ్ఛ్రాయః స్మృతోఽప్యస్య సప్తయోజనసంఖ్యయా ॥ 42 ॥
సంతానవాటికామధ్యే సాలయోస్తు ద్వయోర్నృప ।
దశయోజనగంధస్తు ప్రసూనానాం సమంతతః ॥ 43 ॥
హిరణ్యాభాని కుసుమాన్యుత్ఫుల్లాని నిరంతరం ।
అమృతద్రవసంయుక్తఫలాని మధురాణి చ ॥ 44 ॥
గ్రీష్మర్తుర్నాయకస్తస్యా వాటికాయా నృపోత్తమ ।
శుక్రశ్రీశ్చ శుచిశ్రీశ్చ ద్వే భార్యే తస్య సమ్మతే ॥ 45 ॥
సంతాపత్రస్తలోకాస్తు వృక్షమూలేషు సంస్థితాః ।
నానాసిద్ధైః పరివృతో నానాదేవైః సమన్వితః ॥ 46 ॥
విలాసినీనాం బృందైస్తు చందనద్రవపంకిలైః ।
పుష్పమాలాభూషితైస్తు తాలవృంతకరాంబుజైః ॥ 47 ॥
[ పాఠభేదః- ప్రాకారః ]
ప్రకారః శోభితో ఏజచ్ఛీతలాంబునిషేవిభిః ।
సీససాలాదుత్తరత్రాప్యారకూటమయః శుభః ॥ 48 ॥
ప్రాకారో వర్తతే రాజన్మునియోజనదైర్ఘ్యవాన్ ।
హరిచందనవృక్షాణాం వాటీ మధ్యే తయోః స్మృతా ॥ 49 ॥
సాలయోరధినాథస్తు వర్షర్తుర్మేఘవాహనః ।
విద్యుత్పింగలనేత్రశ్చ జీమూతకవచః స్మృతః ॥ 50 ॥
వజ్రనిర్ఘోషముఖరశ్చేంద్రధన్వా సమంతతః ।
సహస్రశో వారిధారా ముంచన్నాస్తే గణావృతః ॥ 51 ॥
నభః శ్రీశ్చ నభస్యశ్రీః స్వరస్యా రస్యమాలినీ ।
అంబా దులా నిరత్నిశ్చాభ్రమంతీ మేఘయంతికా ॥ 52 ॥
వర్షయంతీ చిబుణికా వారిధారా చ సమ్మతాః ।
వర్షర్తోర్ద్వాదశ ప్రోక్తాః శక్తయో మదవిహ్వలాః ॥ 53 ॥
నవపల్లవవృక్షాశ్చ నవీనలతికాన్వితాః ।
హరితాని తృణాన్యేవ వేష్టితా యైర్ధరాఽఖిలా ॥ 54 ॥
నదీనదప్రవాహాశ్చ ప్రవహంతి చ వేగతః ।
సరాంసి కలుషాంబూని రాగిచిత్తసమాని చ ॥ 55 ॥
వసంతి దేవాః సిద్ధాశ్చ యే దేవీకర్మకారిణః ।
వాపీకూపతడాగాశ్చ యే దేవ్యర్థం సమర్పితాః ॥ 56 ॥
తే గణా నివసంత్యత్ర సవిలాసాశ్చ సాంగనాః ।
ఆరకూటమయాదగ్రే సప్తయోజనదైర్ఘ్యవాన్ ॥ 57 ॥
పంచలోహాత్మకః సాలో మధ్యే మందారవాటికా ।
నానాపుష్పలతాకీర్ణా నానాపల్లవశోభితా ॥ 58 ॥
అధిష్ఠాతాఽత్ర సంప్రోక్తః శరదృతురనామయః ।
ఇషలక్ష్మీరూర్జలక్ష్మీర్ద్వే భార్యే తస్య సమ్మతే ॥ 59 ॥
నానాసిద్ధా వసంత్యత్ర సాంగనాః సపరిచ్ఛదాః ।
పంచలోహమయాదగ్రే సప్తయోజనదైర్ఘ్యవాన్ ॥ 60 ॥
దీప్యమానో మహాశృంగైర్వర్తతే రౌప్యసాలకః ।
పారిజాతాటవీమధ్యే ప్రసూనస్తబకాన్వితా ॥ 61 ॥
దశయోజనగంధీని కుసుమాని సమంతతః ।
మోదయంతి గణాన్సర్వాన్యే దేవీకర్మకారిణః ॥ 62 ॥
తత్రాధినాథః సంప్రోక్తో హేమంతర్తుర్మహోజ్జ్వలః ।
సగణః సాయుధః సర్వాన్ రాగిణో రంజయన్నపః ॥ 63 ॥
సహశ్రీశ్చ సహస్యశ్రీర్ద్వే భార్యే తస్య సమ్మతే ।
వసంతి తత్ర సిద్ధాశ్చ యే దేవీవ్రతకారిణః ॥ 64 ॥
రౌప్యసాలమయాదగ్రే సప్తయోజనదైర్ఘ్యవాన్ ।
సౌవర్ణసాలః సంప్రోక్తస్తప్తహాటకకల్పితః ॥ 65 ॥
మధ్యే కదంబవాటీ తు పుష్పపల్లవశోభితా ।
కదంబమదిరాధారాః ప్రవర్తంతే సహస్రశః ॥ 66 ॥
యాభిర్నిపీతపీతాభిర్నిజానందోఽనుభూయతే ।
తత్రాధినాథః సంప్రోక్తః శైశిరర్తుర్మహోదయః ॥ 67 ॥
తపఃశ్రీశ్చ తపస్యశ్రీర్ద్వే భార్యే తస్య సమ్మతే ।
మోదమానః సహైతాభ్యాం వర్తతే శిశిరాకృతిః ॥ 68 ॥
నానావిలాససంయుక్తో నానాగణసమావృతః ।
నివసంతి మహాసిద్ధా యే దేవీదానకారిణః ॥ 69 ॥
నానాభోగసముత్పన్నమహానందసమన్వితాః ।
సాంగనాః పరివారైస్తు సంఘశః పరివారితాః ॥ 70 ॥
స్వర్ణసాలమయాదగ్రే మునియోజనదైర్ఘ్యవాన్ ।
పుష్పరాగమయః సాలః కుంకుమారుణవిగ్రహః ॥ 71 ॥
పుష్పరాగమయీ భూమిర్వనాన్యుపవనాని చ ।
రత్నవృక్షాలవాలాశ్చ పుష్పరాగమయాః స్మృతాః ॥ 72 ॥
ప్రాకారో యస్య రత్నస్య తద్రత్నరచితా ద్రుమాః ।
వనభూః పక్షినశ్చైవ రత్నవర్ణజలాని చ ॥ 73 ॥
మండపా మండపస్తంభాః సరాన్సి కమలాని చ ।
ప్రాకారే తత్ర యద్యత్స్యాత్తత్సర్వం తత్సమం భవేత్ ॥ 74 ॥
పరిభాషేయముద్దిష్టా రత్నసాలాదిషు ప్రభో ।
తేజసా స్యాల్లక్షగుణః పూర్వసాలాత్పరో నృప ॥ 75 ॥
దిక్పాలా నివసంత్యత్ర ప్రతిబ్రహ్మాన్డవర్తినాం ।
దిక్పాలానాం సమష్ట్యాత్మరూపాః స్ఫూర్జద్వరాయుధాః ॥ 76 ॥
పూర్వాశాయాం సముత్తుంగశృంగా పూరమరావతీ ।
నానోపవనసంయుక్తా మహేంద్రస్తత్ర రాజతే ॥ 77 ॥
స్వర్గశోభా చ యా స్వర్గే యావతీ స్యాత్తతోఽధికా ।
సమష్టిశతనేత్రస్య సహస్రగుణతః స్మృతా ॥ 78 ॥
ఐరావతసమారూఢో వజ్రహస్తః ప్రతాపవాన్ ।
దేవసేనాపరివృతో రాజతేఽత్ర శతక్రతుః ॥ 79 ॥
దేవాంగనాగణయుతా శచీ తత్ర విరాజతే ।
వహ్నికోణే వహ్నిపురీ వహ్నిపూః సదృశీ నృప ॥ 80 ॥
స్వాహాస్వధాసమాయుక్తో వహ్నిస్తత్ర విరాజతే ।
నిజవాహనభూషాఢ్యో నిజదేవగణైర్వృతః ॥ 81 ॥
యామ్యాశాయాం యమపురీ తత్ర దండధరో మహాన్ ।
స్వభటైర్వేష్టితో రాజన్ చిత్రగుప్తపురోగమైః ॥ 82 ॥
నిజశక్తియుతో భాస్వత్తనయోఽస్తి యమో మహాన్ ।
నైరృత్యాం దిశి రాక్షస్యాం రాక్షసైః పరివారితః ॥ 83 ॥
ఖడ్గధారీ స్ఫురన్నాస్తే నిరృతిర్నిజశక్తియుక్ ।
వారుణ్యాం వరుణో రాజా పాశధారీ ప్రతాపవాన్ ॥ 84 ॥
మహాఝశసమారూఢో వారుణీమధువిహ్వలః ।
నిజశక్తిసమాయుక్తో నిజయాదోగణాన్వితః ॥ 85 ॥
సమాస్తే వారుణే లోకే వరుణానీరతాకులః ।
వాయుకోణే వాయులోకో వాయుస్తత్రాధితిష్ఠతి ॥ 86 ॥
వాయుసాధనసంసిద్ధయోగిభిః పరివారితః ।
ధ్వజహస్తో విశాలాక్షో మృగవాహనసంస్థితః ॥ 87 ॥
మరుద్గణైః పరివృతో నిజశక్తిసమన్వితః ।
ఉత్తరస్యాం దిశి మహాన్యక్షలోకోఽస్తి భూమిప ॥ 88 ॥
యక్షాధిరాజస్తత్రాఽఽస్తే వృద్ధిఋద్ధ్యాదిశక్తిభిః ।
నవభిర్నిధిభిర్యుక్తస్తుందిలో ధననాయకః ॥ 89 ॥
మణిభద్రః పూర్ణభద్రో మణిమాన్మణికంధరః ।
మణిభూషో మణిస్రగ్వీ మణికార్ముకధారకః ॥ 90 ॥
ఇత్యాదియక్షసేనానీసహితో నిజశక్తియుక్ ।
ఈశానకోణే సంప్రోక్తో రుద్రలోకో మహత్తరః ॥ 91 ॥
అనర్ఘ్యరత్నఖచితో యత్ర రుద్రోఽధిదైవతం ।
మన్యుమాందీప్తనయనో బద్ధపృష్ఠమహేషుధిః ॥ 92 ॥
స్ఫూర్జద్ధనుర్వామహస్తోఽధిజ్యధన్వభిరావృతః ।
స్వసమానైరసంఖ్యాతరుద్రైః శూలవరాయుధైః ॥ 93 ॥
వికృతాస్యైః కరాలాస్యైర్వమద్వహ్నిభిరాస్యతః ।
దశహస్తైః శతకరైః సహస్రభుజసంయుతైః ॥ 94 ॥
దశపాదైర్దశగ్రీవైస్త్రినేత్రైరుగ్రమూర్తిభిః ।
అంతరిక్షచరా యే చ యే చ భూమిచరాః స్మృతాః ॥ 95 ॥
రుద్రాధ్యాయే స్మృతా రుద్రాస్తైః సర్వైశ్చ సమావృతః ।
రుద్రాణీకోటిసహితో భద్రకాల్యాదిమాతృభిః ॥ 96 ॥
నానాశక్తిసమావిష్టడామర్యాదిగణావృతః ।
వీరభద్రాదిసహితో రుద్రో రాజన్విరాజతే ॥ 97 ॥
ముండమాలాధరో నాగవలయో నాగకంధరః ।
వ్యాఘ్రచర్మపరీధానో గజచర్మోత్తరీయకః ॥ 98 ॥
చితాభస్మాంగలిప్తాంగః ప్రమథాదిగణావృతః ।
నినదడ్డమరుధ్వానైర్బధిరీకృతదింముఖః ॥ 99 ॥
అట్టహాసాస్ఫోటశబ్దైః సంత్రాసితనభస్తలః ।
భూతసంఘసమావిష్టో భూతావాసో మహేశ్వరః ॥ 100 ॥
ఈశానదిక్పతిః సోఽయం నామ్నా చేశాన ఏవ చ ॥ 101 ॥
ఇతి శ్రీదేవీభాగవతే మహాపురాణే ద్వాదశస్కంధే మణిద్వీపవర్ణనం నామ దశమోఽధ్యాయః ॥
Manidweepa Varnanam Devi Bhagavatam:
Part 2 in Telugu:
॥ మణిద్వీపవర్ణనం (దేవీభాగవతం) – ౨ ॥
(శ్రీదేవీభాగవతం ద్వాదశస్కన్ధం ఏకాదశోఽధ్యాయః)
వ్యాస ఉవాచ |
పుష్పరాగమయాదగ్రే కుంకుమారుణవిగ్రహః |
పద్మరాగమయః సాలో మధ్యే భూశ్చైవతాదృశీ || ౧ ||
దశయోజనవాన్దైర్ఘ్యే గోపురద్వారసంయుతః |
తన్మణిస్తంభసంయుక్తా మండపాః శతశో నృప || ౨ ||
మధ్యే భువిసమాసీనాశ్చతుఃషష్టిమితాః కలాః |
నానాయుధధరావీరా రత్నభూషణభూషితాః || ౩ ||
ప్రత్యేకలోకస్తాసాం తు తత్తల్లోకస్యనాయకాః |
సమంతాత్పద్మరాగస్య పరివార్యస్థితాః సదా || ౪ ||
స్వస్వలోకజనైర్జుష్టాః స్వస్వవాహనహేతిభిః |
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు త్వం జనమేజయ || ౫ ||
పింగళాక్షీ విశాలాక్షీ సమృద్ధి వృద్ధిరేవ చ |
శ్రద్ధా స్వాహా స్వధాభిఖ్యా మాయా సంజ్ఞా వసుంధరా || ౬ ||
త్రిలోకధాత్రీ సావిత్రీ గాయత్రీ త్రిదశేశ్వరీ |
సురూపా బహురూపా చ స్కందమాతాఽచ్యుతప్రియా || ౭ ||
విమలా చామలా తద్వదరుణీ పునరారుణీ |
ప్రకృతిర్వికృతిః సృష్టిః స్థితిః సంహృతిరేవ చ || ౮ ||
సన్ధ్యామాతా సతీ హంసీ మర్దికా వజ్రికా పరా |
దేవమాతా భగవతీ దేవకీ కమలాసనా || ౯ ||
త్రిముఖీ సప్తముఖ్యన్యా సురాసురవిమర్దినీ |
లంబోష్టీ చోర్ధ్వకేశీ చ బహుశీర్షా వృకోదరీ || ౧౦ ||
రథరేఖాహ్వయా పశ్చాచ్ఛశిరేఖా తథా పరా |
గగనవేగా పవనవేగా చైవ తతః పరమ్ || ౧౧ ||
అగ్రే భువనపాలా స్యాత్తత్పశ్చాన్మదనాతురా |
అనంగానంగమథనా తథైవానంగమేఖలా || ౧౨ ||
అనంగకుసుమా పశ్చాద్విశ్వరూపా సురాదికా |
క్షయంకరీ భవేచ్ఛక్తి రక్షోభ్యా చ తతః పరమ్ || ౧౩ ||
సత్యవాదిన్యథ ప్రోక్తా బహురూపా శుచివ్రతా |
ఉదారాఖ్యా చ వాగీశీ చతుష్షష్టిమితాః స్మృతాః || ౧౪ ||
జ్వలజ్జిహ్వాననాః సర్వావమంత్యో వహ్నిముల్బణమ్ |
జలం పిబామః సకలం సంహరామోవిభావసుమ్ || ౧౫ ||
పవనం స్తంభయామోద్య భక్షయామోఽఖిలం జగత్ |
ఇతి వాచం సంగిరతే క్రోధ సంరక్తలోచనాః || ౧౬ ||
చాపబాణధరాః సర్వాయుద్ధాయైవోత్సుకాః సదా |
దంష్ట్రా కటకటారావైర్బధిరీకృత దిఙ్ముఖాః || ౧౭ ||
పింగోర్ధ్వకేశ్యః సంప్రోక్తాశ్చాపబాణకరాః సదా |
శతాక్షౌహిణికా సేనాప్యేకైకస్యాః ప్రకీర్తితా || ౧౮ ||
ఏకైక శక్తేః సామర్థ్యం లక్షబ్రహ్మాండనాశనే |
శతాక్షౌహిణికాసేనా తాదృశీ నృప సత్తమ || ౧౯ ||
కిం న కుర్యాజ్జగత్యస్మిన్నశక్యం వక్తుమేవ తత్ |
సర్వాపి యుద్ధసామగ్రీ తస్మిన్సాలే స్థితా మునే || ౨౦ ||
రథానాం గణనా నాస్తి హయానాం కరిణాం తథా ||
శస్త్రాణాం గణనా తద్వద్గణానాం గణనా తథా || ౨౧ ||
పద్మరాగమయాదగ్రే గోమేదమణినిర్మితః |
దశయోజనదైర్ఘ్యేణ ప్రాకారో వర్తతే మహాన్ || ౨౨ ||
భాస్వజ్జపాప్రసూనాభో మధ్యభూస్తస్య తాదృశీ |
గోమేదకల్పితాన్యేవ తద్వాసి సదనాని చ || ౨౩ ||
పక్షిణః స్తంభవర్యాశ్చ వృక్షావాప్యః సరాంసి చ |
గోమేదకల్పితా ఏవ కుంకుమారుణవిగ్రహాః || ౨౪ ||
తన్మధ్యస్థా మహాదేవ్యో ద్వాత్రింశచ్ఛక్తయః స్మృతాః |
నానా శస్త్రప్రహరణా గోమేదమణిభూషితాః || ౨౫ ||
ప్రత్యేక లోక వాసిన్యః పరివార్య సమంతతః |
గోమేదసాలే సన్నద్ధా పిశాచవదనా నృప || ౨౬ ||
స్వర్లోకవాసిభిర్నిత్యం పూజితాశ్చక్రబాహవః |
క్రోధరక్తేక్షణా భింధి పచ చ్ఛింధి దహేతి చ || ౨౭ ||
వదంతి సతతం వాచం యుద్ధోత్సుకహృదంతరాః |
ఏకైకస్యా మహాశక్తేర్దశాక్షౌహిణికా మతా || ౨౮ ||
సేనా తత్రాప్యేకశక్తిర్లక్షబ్రహ్మాండనాశినీ |
తాదృశీనాం మహాసేనా వర్ణనీయా కథం నృప || ౨౯ ||
రథానాం నైవ గణానా వాహనానాం తథైవ చ |
సర్వయుద్ధసమారంభస్తత్ర దేవ్యా విరాజతే || ౩౦ ||
తాసాం నామాని వక్ష్యామి పాపనాశకరాణి చ |
విద్యా హ్రీ పుష్ట యః ప్రజ్ఞా సినీవాలీ కుహూస్తథా || ౩౧ ||
రుద్రావీర్యా ప్రభానందా పోషిణీ ఋద్ధిదా శుభా |
కాలరాత్రిర్మహారాత్రిర్భద్రకాలీ కపర్దినీ || ౩౨ ||
వికృతిర్దండిముండిన్యౌ సేందుఖండా శిఖండినీ |
నిశుంభశుంభమథినీ మహిషాసురమర్దినీ || ౩౩ ||
ఇంద్రాణీ చైవ రుద్రాణీ శంకరార్ధశరీరిణీ |
నారీ నారాయణీ చైవ త్రిశూలిన్యపి పాలినీ || ౩౪ ||
అంబికాహ్లాదినీ పశ్చాదిత్యేవం శక్తయః స్మృతాః |
యద్యేతాః కుపితా దేవ్యస్తదా బ్రహ్మాండనాశనమ్ || ౩౫ ||
పరాజయో న చైతాసాం కదాచిత్క్వచిదస్తి హి |
గోమేదకమయాదగ్రే సద్వజ్రమణినిర్మితః || ౩౬ ||
దశయోజన తుంగోఽసౌ గోపురద్వారసంయుతః |
కపాటశృంఖలాబద్ధో నవవృక్ష సముజ్జ్వలః || ౩౭ ||
సాలస్తన్మధ్యభూమ్యాది సర్వం హీరమయం స్మృతమ్ |
గృహాణివీథయో రథ్యా మహామార్గాం గణాని చ || ౩౮ ||
వృక్షాలవాల తరవః సారంగా అపి తాదృశాః |
దీర్ఘికాశ్రేణయోవాప్యస్తడాగాః కూప సంయుతాః || ౩౯ ||
తత్ర శ్రీభువనేశ్వర్యా వసంతి పరిచారికాః |
ఏకైకా లక్షదాసీభిః సేవితా మదగర్వితాః || ౪౦ ||
తాలవృంతధరాః కాశ్చిచ్చషకాఢ్య కరాంబుజాః |
కాశ్చిత్తాంబూలపాత్రాణి ధారయంత్యోఽతిగర్వితాః || ౪౧ ||
కాశ్చిత్తచ్ఛత్రధారిణ్యశ్చామరాణాం విధారికాః |
నానా వస్త్రధరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్పుష్ప కరాంబుజాః || ౪౨ ||
నానాదర్శకరాః కాశ్చిత్కాశ్చిత్కుంకుమలేపనమ్ |
ధారయంత్యః కజ్జలం చ సిందూర చషకం పరాః || ౪౩ ||
కాశ్చిచ్చిత్రక నిర్మాత్ర్యః పాద సంవాహనే రతాః |
కాశ్చిత్తు భూషాకారిణ్యో నానా భూషాధరాః పరాః || ౪౪ ||
పుష్పభూషణ నిర్మాత్ర్యః పుష్పశృంగారకారికాః |
నానా విలాసచతురా బహ్వ్య ఏవం విధాః పరాః || ౪౫ ||
నిబద్ధ పరిధానీయా యువత్యః సకలా అపి |
దేవీ కృపా లేశవశాత్తుచ్ఛీకృత జగత్త్రయాః || ౪౬ ||
ఏతా దూత్యః స్మృతా దేవ్యః శృంగారమదగర్వితాః |
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ || ౪౭ ||
అనంగరూపా ప్రథమాప్యనంగమదనా పరా |
తృతీయాతు తతః ప్రోక్తా సుందరీ మదనాతురా || ౪౮ ||
తతో భువనవేగాస్యాత్తథా భువనపాలికా |
స్యాత్సర్వశిశిరానంగవేదనానంగమేఖలా || ౪౯ ||
విద్యుద్దామసమానాంగ్యః క్వణత్కాంచీగుణాన్వితాః |
రణన్మంజీరచరణా బహిరంతరితస్తతః || ౫౦ ||
ధావమానాస్తు శోభంతే సర్వా విద్యుల్లతోపమాః |
కుశలాః సర్వకార్యేషు వేత్రహస్తాః సమంతతః || ౫౧ ||
అష్టదిక్షుతథైతాసాం ప్రాకారాద్బహిరేవ చ |
సదనాని విరాజంతే నానా వాహనహేతిభిః || ౫౨ ||
వజ్రసాలాదగ్రభాగే సాలో వైదూర్యనిర్మితః |
దశయోజనతుంగోఽసౌ గోపురద్వారభూషితః || ౫౩ ||
వైదూర్యభూమిః సర్వాపిగృహాణి వివిధాని చ |
వీథ్యో రథ్యా మహామార్గాః సర్వే వేదూర్యనిర్మితాః || ౫౪ ||
వాపీ కూప తడాగాశ్చ స్రవంతీనాం తటాని చ |
వాలుకా చైవ సర్వాఽపి వైదూర్యమణినిర్మితా || ౫౫ ||
తత్రాష్టదిక్షుపరితో బ్రాహ్మ్యాదీనాం చ మండలమ్ |
నిజైర్గణైః పరివృతం భ్రాజతే నృపసత్తమ || ౫౬ ||
ప్రతిబ్రహ్మాండమాతృణాం తాః సమష్టయ ఈరితాః |
బ్రాహ్మీ మాహేశ్వరీ చైవ కౌమారీ వైష్ణవీ తథా ||౫౭ ||
వారాహీ చ తథేంద్రాణీ చాముండాః సప్తమాతరః |
అష్టమీ తు మహాలక్ష్మీర్నామ్నా ప్రోక్తాస్తు మాతరః || ౫౮ ||
బ్రహ్మరుద్రాదిదేవానాం సమాకారా స్తుతాః స్మృతాః |
జగత్కళ్యాణకారిణ్యః స్వస్వసేనాసమావృతాః || ౫౯ ||
తత్సాలస్య చతుర్ద్వార్షు వాహనాని మహేశితుః |
సజ్జాని నృపతే సంతి సాలంకారాణి నిత్యశః || ౬౦ ||
దంతినః కోటిశో వాహాః కోటిశః శిబికాస్తథా |
హంసాః సింహాశ్చ గరుడా మయూరా వృషభాస్తథా || ౬౧ ||
తైర్యుక్తాః స్యందనాస్తద్వత్కోటిశో నృపనందన |
పార్ష్ణిగ్రాహసమాయుక్తా ధ్వజైరాకాశచుంబినః || ౬౨ ||
కోటిశస్తు విమానాని నానా చిహ్నాన్వితాని చ |
నానా వాదిత్రయుక్తాని మహాధ్వజయుతాని చ || ౬౩ ||
వైదూర్యమణి సాలస్యాప్యగ్రే సాలః పరః స్మృతః |
దశయోజన తుంగోఽసావింద్రనీలాశ్మనిర్మితః || ౬౪ ||
తన్మధ్య భూస్తథా వీథ్యో మహామార్గా గృహాణి చ |
వాపీ కూప తడాగాశ్చ సర్వే తన్మణినిర్మితాః || ౬౫ ||
తత్ర పద్మ తు సంప్రోక్తం బహుయోజన విస్తృతమ్ |
షోడశారం దీప్యమానం సుదర్శనమివాపరమ్ || ౬౬ ||
తత్ర షోడశశక్తీనాం స్థానాని వివిధాని చ |
సర్వోపస్కరయుక్తాని సమృద్ధాని వసంతి హి || ౬౭ ||
తాసాం నామాని వక్ష్యామి శృణు మే నృపసత్తమ |
కరాళీ వికరాళీ చ తథోమా చ సరస్వతీ || ౬౮ ||
శ్రీ దుర్గోషా తథా లక్ష్మీః శ్రుతిశ్చైవ స్మృతిర్ధృతిః |
శ్రద్ధా మేధా మతిః కాంతిరార్యా షోడశశక్తయః || ౬౯ ||
నీలజీమూతసంకాశాః కరవాల కరాంబుజాః |
సమాః ఖేటకధారిణ్యో యుద్ధోపక్రాంత మానసాః || ౭౦ ||
సేనాన్యః సకలా ఏతాః శ్రీదేవ్యా జగదీశితుః |
ప్రతిబ్రహ్మాండసంస్థానాం శక్తీనాం నాయికాః స్మృతాః || ౭౧ ||
బ్రహ్మాండక్షోభకారిణ్యో దేవీ శక్త్యుపబృంహితాః |
నానా రథసమారూఢా నానా శక్తిభిరన్వితాః || ౭౨ ||
ఏతత్పరాక్రమం వక్తుం సహస్రాస్యోఽపి న క్షమః |
ఇంద్రనీలమహాసాలాదగ్రే తు బహువిస్తృతః || ౭౩ ||
ముక్తాప్రాకార ఉదితో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ |
మధ్యభూః పూర్వవత్ప్రోక్తా తన్మధ్యేఽష్టదళాంబుజమ్ || ౭౪ ||
ముక్తామణిగణాకీర్ణం విస్తృతం తు సకేసరమ్ |
తత్ర దేవీసమాకారా దేవ్యాయుధధరాః సదా || ౭౫ ||
సంప్రోక్తా అష్టమంత్రిణ్యో జగద్వార్తాప్రబోధికాః |
దేవీసమానభోగాస్తా ఇంగితజ్ఞాస్తుపండితాః || ౭౬ ||
కుశలాః సర్వకార్యేషు స్వామికార్యపరాయణాః |
దేవ్యభిప్రాయ బోధ్యస్తాశ్చతురా అతిసుందరాః || ౭౭ ||
నానా శక్తిసమాయుక్తాః ప్రతిబ్రహ్మాండవర్తినామ్ |
ప్రాణినాం తాః సమాచారం జ్ఞానశక్త్యావిదంతి చ || ౭౮ ||
తాసాం నామాని వక్ష్యామి మత్తః శృణు నృపోత్తమ |
అనంగకుసుమా ప్రోక్తాప్యనంగకుసుమాతురా || ౭౯ ||
అనంగమదనా తద్వదనంగమదనాతురా |
భువనపాలా గగనవేగా చైవ తతః పరమ్ || ౮౦ ||
శశిరేఖా చ గగనరేఖా చైవ తతః పరమ్ |
పాశాంకుశవరాభీతిధరా అరుణవిగ్రహాః || ౮౧ ||
విశ్వసంబంధినీం వార్తాం బోధయంతి ప్రతిక్షణమ్ |
ముక్తాసాలాదగ్రభాగే మహామారకతో పరః || ౮౨ ||
సాలోత్తమః సముద్దిష్టో దశయోజన దైర్ఘ్యవాన్ |
నానా సౌభాగ్యసంయుక్తో నానా భోగసమన్వితః || ౮౩ ||
మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని తథైవ చ |
షట్కోణమత్రవిస్తీర్ణం కోణస్థా దేవతాః శృణుః || ౮౪ ||
పూర్వకోణే చతుర్వక్త్రో గాయత్రీ సహితో విధిః |
కుండికాక్షగుణాభీతి దండాయుధధరః పరః || ౮౫ ||
తదాయుధధరా దేవీ గాయత్రీ పరదేవతా |
వేదాః సర్వే మూర్తిమంతః శాస్త్రాణి వివిధాని చ || ౮౬ ||
స్మృతయశ్చ పురాణాని మూర్తిమంతి వసంతి హి |
యే బ్రహ్మవిగ్రహాః సంతి గాయత్రీవిగ్రహాశ్చ యే || ౮౭ ||
వ్యాహృతీనాం విగ్రహాశ్చ తే నిత్యం తత్ర సంతి హి |
రక్షః కోణే శంఖచక్రగదాంబుజ కరాంబుజా || ౮౮ ||
సావిత్రీ వర్తతే తత్ర మహావిష్ణుశ్చ తాదృశః |
యే విష్ణువిగ్రహాః సంతి మత్స్యకూర్మాదయోఖిలాః || ౮౯ ||
సావిత్రీ విగ్రహా యే చ తే సర్వే తత్ర సంతి హి |
వాయుకోణే పరశ్వక్షమాలాభయవరాన్వితః || ౯౦ ||
మహారుద్రో వర్తతేఽత్ర సరస్వత్యపి తాదృశీ |
యే యే తు రుద్రభేదాః స్యుర్దక్షిణాస్యాదయో నృప || ౯౧ ||
గౌరీ భేదాశ్చ యే సర్వే తే తత్ర నివసంతి హి |
చతుఃషష్ట్యాగమా యే చ యే చాన్యేప్యాగమాః స్మృతాః || ౯౨ ||
తే సర్వే మూర్తిమంతశ్చ తత్ర వై నివసంతి హి |
అగ్నికోణే రత్నకుంభం తథా మణికరండకమ్ || ౯౩ ||
దధానో నిజహస్తాభ్యాం కుబేరో ధనదాయకః |
నానా వీథీ సమాయుక్తో మహాలక్ష్మీసమన్వితః || ౯౪ ||
దేవ్యా నిధిపతిస్త్వాస్తే స్వగుణైః పరివేష్టితః |
వారుణే తు మహాకోణే మదనో రతిసంయుతః || ౯౫ ||
పాశాంకుశధనుర్బాణధరో నిత్యం విరాజతే |
శృంగారమూర్తిమంతస్తు తత్ర సన్నిహితాః సదా || ౯౬ ||
ఈశానకోణే విఘ్నేశో నిత్యం పుష్టిసమన్వితః |
పాశాంకుశధరో వీరో విఘ్నహర్తా విరాజతే || ౯౭ ||
విభూతయో గణేశస్య యాయాః సంతి నృపోత్తమ |
తాః సర్వా నివసంత్యత్ర మహైశ్వర్యసమన్వితాః || ౯౮ ||
ప్రతిబ్రహ్మాండసంస్థానాం బ్రహ్మాదీనాం సమష్టయః |
ఏతే బ్రహ్మాదయః ప్రోక్తాః సేవంతే జగదీశ్వరీమ్ || ౯౯ ||
మహామారకతస్యాగ్రే శతయోజన దైర్ఘ్యవాన్ |
ప్రవాలశాలోస్త్యపరః కుంకుమారుణవిగ్రహః || ౧౦౦ ||
మధ్యభూస్తాదృశీ ప్రోక్తా సదనాని చ పూర్వవత్ |
తన్మధ్యే పంచభూతానాం స్వామిన్యః పంచ సంతి చ || ౧౦౧ ||
హృల్లేఖా గగనా రక్తా చతుర్థీ తు కరాళికా |
మహోచ్ఛుష్మా పంచమీ చ పంచభూతసమప్రభాః || ౧౦౨ ||
పాశాంకుశవరాభీతిధారిణ్యోమితభూషణాః |
దేవీ సమానవేషాఢ్యా నవయౌవనగర్వితాః || ౧౦౩ ||
ప్రవాలశాలాదగ్రే తు నవరత్న వినిర్మితః |
బహుయోజనవిస్తీర్ణో మహాశాలోఽస్తి భూమిప || ౧౦౪ ||
తత్ర చామ్నాయదేవీనాం సదనాని బహూన్యపి |
నవరత్నమయాన్యేవ తడాగాశ్చ సరాంసి చ || ౧౦౫ ||
శ్రీదేవ్యా యేఽవతారాః స్యుస్తే తత్ర నివసంతి హి |
మహావిద్యా మహాభేదాః సంతి తత్రైవ భూమిప || ౧౦౬ ||
నిజావరణదేవీభిర్నిజభూషణవాహనైః |
సర్వదేవ్యో విరాజంతే కోటిసూర్యసమప్రభాః || ౧౦౭ ||
సప్తకోటి మహామంత్రదేవతాః సంతి తత్ర హి |
నవరత్నమయాదగ్రే చింతామణిగృహం మహత్ || ౧౦౮ ||
తత్ర త్యం వస్తు మాత్రం తు చింతామణి వినిర్మితమ్ |
సూర్యోద్గారోపలైస్తద్వచ్చంద్రోద్గారోపలైస్తథా || ౧౦౯ ||
విద్యుత్ప్రభోపలైః స్తంభాః కల్పితాస్తు సహస్రశః |
యేషాం ప్రభాభిరంతస్థం వస్తు కించిన్న దృశ్యతే || ౧౧౦ ||
ఇతి శ్రీదేవీభాగవతే మహాపురాణే ద్వాదశస్కంధే ఏకాదశోఽధ్యాయః |
Manidweepa Varnanam Devi Bhagavatam:
Part 3 in Telugu:
॥ మణిద్వీపవర్ణనం (దేవీభాగవతం) – 3 ॥
(శ్రీదేవీభాగవతం ద్వాదశస్కన్ధం ద్వాదశోఽధ్యాయః)
వ్యాస ఉవాచ |
తదేవ దేవీసదనం మధ్యభాగే విరాజతే |
సహస్ర స్తంభసంయుక్తాశ్చత్వారస్తేషు మండపాః || ౧ ||
శృంగారమండపశ్చైకో ముక్తిమండప ఏవ చ |
జ్ఞానమండప సంజ్ఞస్తు తృతీయః పరికీర్తితః || ౨ ||
ఏకాంతమండపశ్చైవ చతుర్థః పరికీర్తితః |
నానా వితానసంయుక్తా నానా ధూపైస్తు ధూపితాః || ౩ ||
కోటిసూర్యసమాః కాంత్యా భ్రాంజంతే మండపాః శుభాః |
తన్మండపానాం పరితః కాశ్మీరవనికా స్మృతా || ౪ ||
మల్లికాకుందవనికా యత్ర పుష్కలకాః స్థితాః |
అసంఖ్యాతా మృగమదైః పూరితాస్తత్స్రవా నృప || ౫ ||
మహాపద్మాటవీ తద్వద్రత్నసోపాననిర్మితా |
సుధారసేనసంపూర్ణా గుంజన్మత్తమధువ్రతా || ౬ ||
హంసకారండవాకీర్ణా గంధపూరిత దిక్తటా |
వనికానాం సుగంధైస్తు మణిద్వీపం సువాసితమ్ || ౭ ||
శృంగారమండపే దేవ్యో గాయంతి వివిధైః స్వరైః |
సభాసదో దేవవశా మధ్యే శ్రీజగదంబికా || ౮ ||
ముక్తిమండపమధ్యే తు మోచయత్యనిశం శివా |
జ్ఞానోపదేశం కురుతే తృతీయే నృప మండపే || ౯ ||
చతుర్థమండపే చైవ జగద్రక్షా విచింతనమ్ |
మంత్రిణీ సహితా నిత్యం కరోతి జగదంబికా || ౧౦ ||
చింతామణిగృహే రాజఞ్ఛక్తి తత్త్వాత్మకైః పరైః |
సోపానైర్దశభిర్యుక్తో మంచకోప్యధిరాజతే || ౧౧ ||
బ్రహ్మా విష్ణుశ్చ రుద్రశ్చ ఈశ్వరశ్చ సదాశివః |
ఏతే మంచఖురాః ప్రోక్తాః ఫలకస్తు సదాశివః || ౧౨ ||
తస్యోపరి మహాదేవో భువనేశో విరాజతే |
యా దేవీ నిజలీలార్థం ద్విధాభూతా బభూవహ || ౧౩ ||
సృష్ట్యాదౌ తు స ఏవాయం తదర్ధాంగో మహేశ్వరః |
కందర్ప దర్పనాశోద్యత్కోటి కందర్పసుందరః || ౧౪ ||
పంచవక్త్రస్త్రినేత్రశ్చ మణిభూషణ భూషితః |
హరిణాభీతిపరశూన్వరం చ నిజబాహుభిః || ౧౫ ||
దధానః షోడశాబ్దోఽసౌ దేవః సర్వేశ్వరో మహాన్ |
కోటిసూర్య ప్రతీకాశశ్చంద్రకోటి సుశీతలః || ౧౬ ||
శుద్ధస్ఫటిక సంకాశస్త్రినేత్రః శీతల ద్యుతిః |
వామాంకే సన్నిషణ్ణాఽస్య దేవీ శ్రీభువనేశ్వరీ || ౧౭ ||
నవరత్నగణాకీర్ణ కాంచీదామ విరాజితా |
తప్తకాంచనసన్నద్ధ వైదూర్యాంగదభూషణా || ౧౮ ||
కనచ్ఛ్రీచక్రతాటంక విటంక వదనాంబుజా |
లలాటకాంతి విభవ విజితార్ధసుధాకరా || ౧౯ ||
బింబకాంతి తిరస్కారిరదచ్ఛద విరాజితా |
లసత్కుంకుమకస్తూరీతిలకోద్భాసితాననా || ౨౦ ||
దివ్య చూడామణి స్ఫార చంచచ్చంద్రకసూర్యకా |
ఉద్యత్కవిసమస్వచ్ఛ నాసాభరణ భాసురా || ౨౧ ||
చింతాకలంబితస్వచ్ఛ ముక్తాగుచ్ఛ విరాజితా |
పాటీర పంక కర్పూర కుంకుమాలంకృత స్తనీ || ౨౨ ||
విచిత్ర వివిధా కల్పా కంబుసంకాశ కంధరా |
దాడిమీఫలబీజాభ దంతపంక్తి విరాజితా || ౨౩ ||
అనర్ఘ్య రత్నఘటిత ముకుటాంచిత మస్తకా |
మత్తాలిమాలావిలసదలకాఢ్య ముఖాంబుజా || ౨౪ ||
కళంకకార్శ్యనిర్ముక్త శరచ్చంద్రనిభాననా |
జాహ్నవీసలిలావర్త శోభినాభివిభూషితా || ౨౫ ||
మాణిక్య శకలాబద్ధ ముద్రికాంగుళిభూషితా |
పుండరీకదలాకార నయనత్రయసుందరీ || ౨౬ ||
కల్పితాచ్ఛ మహారాగ పద్మరాగోజ్జ్వలప్రభా |
రత్నకింకిణికాయుక్త రత్నకంకణశోభితా || ౨౭ ||
మణిముక్తాసరాపార లసత్పదకసంతతిః |
రత్నాంగుళిప్రవితత ప్రభాజాలలసత్కరా || ౨౮ ||
కంచుకీగుంఫితాపార నానా రత్నతతిద్యుతిః |
మల్లికామోది ధమ్మిల్ల మల్లికాలిసరావృతా || ౨౯ ||
సువృత్తనిబిడోత్తుంగ కుచభారాలసా శివా |
వరపాశాంకుశాభీతి లసద్బాహు చతుష్టయా || ౩౦ ||
సర్వశృంగారవేషాఢ్యా సుకుమారాంగవల్లరీ |
సౌందర్యధారాసర్వస్వా నిర్వ్యాజకరుణామయీ || ౩౧ ||
నిజసంలాపమాధుర్య వినిర్భర్త్సితకచ్ఛపీ |
కోటికోటిరవీందూనాం కాంతిం యా బిభ్రతీ పరా || ౩౨ ||
నానా సఖీభిర్దాసీభిస్తథా దేవాంగనాదిభిః |
సర్వాభిర్దేవతాభిస్తు సమంతాత్పరివేష్టితా || ౩౩ ||
ఇచ్ఛాశక్త్యా జ్ఞానశక్త్యా క్రియాశక్త్యా సమన్వితా |
లజ్జా తుష్టిస్తథా పుష్టిః కీర్తిః కాంతిః క్షమా దయా || ౩౪ ||
బుద్ధిర్మేధాస్మృతిర్లక్ష్మీర్మూర్తిమత్యోంగనాః స్మృతాః |
జయా చ విజయా చైవాప్యజితా చాపరాజితా || ౩౫ ||
నిత్యా విలాసినీ దోగ్ధ్రీ త్వఘోరా మంగళా నవా |
పీఠశక్తయ ఏతాస్తు సేవంతే యాం పరాంబికామ్ || ౩౬ ||
యస్యాస్తు పార్శ్వభాగేస్తోనిధీతౌ శంఖపద్మకౌ |
నవరత్న వహానద్యస్తథా వై కాంచనస్రవాః || ౩౭ ||
సప్తధాతువహానద్యో నిధిభ్యాం తు వినిర్గతాః |
సుధాసింధ్వంతగామిన్యస్తాః సర్వా నృపసత్తమ || ౩౮ ||
సా దేవీ భువనేశానీ తద్వామాంకే విరాజతే |
సర్వేశ త్వం మహేశస్య యత్సంగా దేవ నాన్యథా || ౩౯ ||
చింతామణి గృహస్యాఽస్య ప్రమాణం శృణు భూమిప |
సహస్రయోజనాయామం మహాంతస్తత్ప్రచక్షతే || ౪౦ ||
తదుత్తరే మహాశాలాః పూర్వస్మాద్ ద్విగుణాః స్మృతాః |
అంతరిక్షగతం త్వేతన్నిరాధారం విరాజతే || ౪౧ ||
సంకోచశ్చ వికాశశ్చ జాయతేఽస్య నిరంతరమ్ |
పటవత్కార్యవశతః ప్రళయే సర్జనే తథా || ౪౨ ||
శాలానాం చైవ సర్వేషాం సర్వకాంతిపరావధి |
చింతామణిగృహం ప్రోక్తం యత్ర దేవీ మహోమయీ || ౪౩ ||
యేయే ఉపాసకాః సంతి ప్రతిబ్రహ్మాండవర్తినః |
దేవేషు నాగలోకేషు మనుష్యేష్వితరేషు చ || ౪౪ ||
శ్రీదేవ్యాస్తే చ సర్వేపి వ్రజంత్యత్రైవ భూమిప |
దేవీక్షేత్రే యే త్యజంతి ప్రాణాన్దేవ్యర్చనే రతాః || ౪౫ ||
తే సర్వే యాంతి తత్రైవ యత్ర దేవీ మహోత్సవా |
ద్రాక్షారసవహాః కాశ్చిజ్జంబూరసవహాః పరాః || ౪౭ ||
ఘృతకుల్యా దుగ్ధకుల్యా దధికుల్యా మధుస్రవాః || ౪౬ ||
స్యందంతి సరితః సర్వాస్తథామృతవహాః పరాః |
ఆమ్రేక్షురసవాహిన్యో నద్యస్తాస్తు సహస్రశః |
మనోరథఫలావృక్షావాప్యః కూపాస్తథైవ చ || ౪౮ ||
యథేష్టపానఫలదాన న్యూనం కించిదస్తి హి |
న రోగపలితం వాపి జరా వాపి కదాచన || ౪౯ ||
న చింతా న చ మాత్సర్యం కామక్రోధాదికం తథా |
సర్వే యువానః సస్త్రీకాః సహస్రాదిత్యవర్చసః || ౫౦ ||
భజంతి సతతం దేవీం తత్ర శ్రీభువనేశ్వరీమ్ |
కేచిత్సలోకతాపన్నాః కేచిత్సామీప్యతాం గతాః || ౫౧ ||
సరూపతాం గతాః కేచిత్సార్ష్టితాం చ పరేగతాః |
యాయాస్తు దేవతాస్తత్ర ప్రతిబ్రహ్మాండవర్తినామ్ || ౫౨ ||
సమష్టయః స్థితాస్తాస్తు సేవంతే జగదీశ్వరీమ్ |
సప్తకోటిమహామంత్రా మూర్తిమంత ఉపాసతే || ౫౩ ||
మహావిద్యాశ్చ సకలాః సామ్యావస్థాత్మికాం శివామ్ |
కారణబ్రహ్మరూపాం తాం మాయా శబలవిగ్రహామ్ || ౫౪ ||
ఇత్థం రాజన్మయా ప్రోక్తం మణిద్వీపం మహత్తరమ్ |
న సూర్యచంద్రౌ నో విద్యుత్కోటయోగ్నిస్తథైవ చ || ౫౫ ||
ఏతస్య భాసా కోట్యంశ కోట్యంశో నాపి తే సమాః |
క్వచిద్విద్రుమసంకాశం క్వచిన్మరకతచ్ఛవి || ౫౬ ||
విద్యుద్భానుసమచ్ఛాయం మధ్యసూర్యసమం క్వచిత్ |
విద్యుత్కోటిమహాధారా సారకాంతితతం క్వచిత్ || ౫౭ ||
క్వచిత్సిందూర నీలేంద్రం మాణిక్య సదృశచ్ఛవి |
హీరసార మహాగర్భ ధగద్ధగిత దిక్తటమ్ || ౫౮ ||
కాంత్యా దావానలసమం తప్తకాంచన సన్నిభమ్ |
క్వచిచ్చంద్రోపలోద్గారం సూర్యోద్గారం చ కుత్ర చిత్ || ౫౯ ||
రత్నశృంగి సమాయుక్తం రత్నప్రాకార గోపురమ్ |
రత్నపత్రై రత్నఫలైర్వృక్షైశ్చ పరిమండితమ్ || ౬౦ ||
నృత్యన్మయూరసంఘైశ్చ కపోతరణితోజ్జ్వలమ్ |
కోకిలాకాకలీలాపైః శుకలాపైశ్చ శోభితమ్ || ౬౧ ||
సురమ్య రమణీయాంబు లక్షావధి సరోవృతమ్ |
తన్మధ్యభాగ విలసద్వికచద్రత్న పంకజైః || ౬౨ ||
సుగంధిభిః సమంతాత్తు వాసితం శతయోజనమ్ |
మందమారుత సంభిన్న చలద్ద్రుమ సమాకులమ్ || ౬౩ ||
చింతామణి సమూహానాం జ్యోతిషా వితతాంబరమ్ |
రత్నప్రభాభిరభితో ధగద్ధగిత దిక్తటమ్ || ౬౪ ||
వృక్షవ్రాత మహాగంధవాతవ్రాత సుపూరితమ్ |
ధూపధూపాయితం రాజన్మణిదీపాయుతోజ్జ్వలమ్ || ౬౫ ||
మణిజాలక సచ్ఛిద్ర తరలోదరకాంతిభిః |
దిఙ్మోహజనకం చైతద్దర్పణోదర సంయుతమ్ || ౬౬ ||
ఐశ్వర్యస్య సమగ్రస్య శృంగారస్యాఖిలస్య చ |
సర్వజ్ఞతాయాః సర్వాయాస్తేజసశ్చాఖిలస్య చ || ౬౭ ||
పరాక్రమస్య సర్వస్య సర్వోత్తమగుణస్య చ |
సకలా యా దయాయాశ్చ సమాప్తిరిహ భూపతే || ౬౮ ||
రాజ్ఞ ఆనందమారభ్య బ్రహ్మలోకాంత భూమిషు |
ఆనందా యే స్థితాః సర్వే తేఽత్రైవాంతర్భవంతి హి || ౬౯ ||
ఇతి తే వర్ణితం రాజన్మణిద్వీపం మహత్తరమ్ |
మహాదేవ్యాః పరంస్థానం సర్వలోకోత్తమోత్తమమ్ || ౭౦ ||
ఏతస్య స్మరణాత్సద్యః సర్వపాపం వినశ్యతి |
ప్రాణోత్క్రమణసంధౌ తు స్మృత్వా తత్రైవ గచ్ఛతి || ౭౧ ||
అధ్యాయ పంచకం త్వేతత్పఠేన్నిత్యం సమాహితః |
భూతప్రేతపిశాచాది బాధా తత్ర భవేన్న హి || ౭౨ ||
నవీన గృహ నిర్మాణే వాస్తుయాగే తథైవ చ |
పఠితవ్యం ప్రయత్నేన కల్యాణం తేన జాయతే || ౭౩ ||
ఇతి శ్రీదేవీభాగవతే మహాపురాణే ద్వాదశస్కంధే ద్వాదశోధ్యాయః ||
According to the Devi Bhagavatam Complete Manidweepa Varnana:
Being far superior to Kailasa, Vaikuntha and Goloka, the Sarvaloka or Manidweepa is the residence of Devi Bhagavati in whom the entire Creation rests! Indeed She resides everywhere and anywhere but notionally at Manidweepa and the description is transcripted in detail by Maharshi Veda Vyasa apparenly for the consumption of mortals to carry conviction into their consciousness. Surrounded by ‘Sudha Sagara’ ( The Ocean of Nectar), Manidweepa has a strong iron enclosure of several Yojanas far and wide with four gates well guarded by Devas and Devis.
Within the First Enclosure, there is an Enlosure of white metal made of an amalgam of zinc and tin/copper which touches Heavens and is hundred times higher than the walls of the outer Enclosure.This Enclosure is interspersed with gardens and forests with a wide range of trees and plants, flowers with intoxicating fragrances, luscious fruits along with streams of fruit juices and gregarious animals and birds of staggering variety.
The third Enclosure is made of copper with a height of seven yojanas comprising several ‘Kalpavrikshas’, with golden leaves/ flowers and fruits yielding gems, fulfilling desires of any imagination.The King of the Gardens along with the wives Madhu Sri and Madhava Sri maintains an excellent Spring Season, where Gandharvas reside, rendering divinely songs and music.
The Fourth Enclosure made of lead with its wall height is again seven yojanas and within the Enclosure are the Sanatanaka trees with flowers whose fragrance reaches as far as ten yojanas and fresh fruits providing sweet juices of great quality and its King with the two queens Sukra Sri and Sudha Sri always maintains enjoyble mild summer where Siddhas and Devas reside here.
The Fifth Enclosure made of brass with a spread of ten yojanas is maintained by its Chief as a perennial Rainy Season accompanied by twelve of his wives,viz. Nabha Sri, Nabhyasya Sri, Sravasya, Rasyasalini, Amba, Dula, Niranti, Varidhara, Abhramanti, Megha Yantika, Varshayanti, and Chivunika. The Trees grown in the Gardens of this Enclosure are Hari Chandana.
The Sixth Enclosure is made of walls with five-fold irons and its Gardens grow Mandara Trees and creepers; the wives of its Chief are Isalakshmi and Urjalakshmi maintaining the Season of Autumn. Here again Siddhas reside with their wives.
The Seventh Enclosure of seven Yojanas of length is made of Silver, its Chief maintaining Hemanta (dewy) Season with his two wives Saha Sri and Sahasya Sri with Parijata as its main tree and flowers.
The Eighth Enclosure is made of molten gold with Kadamba garden in the center with Tapas Sri and Tapasya Sri as the wives of the King and the fruits of the trees yield honey that is consumed aplenty by Siddhas and wives who are the inhabitants and the season again is dewy.
The ‘Navavarana’ or the Ninth Enclosure is made of Pushparaga gems of Kumkum (saffron) colour which is abundant all over inside the Enclosure like forests, trees, rivers, flowers, lotuses, ‘Mandapas’ (Halls), pillars and so on. All the ‘Dikpalakas’ of High Regency reside in the Eight Directions of the Enclosure, with the thousand eye bodied Indra in the East in Amaravati on Airavata with Sachi Devi, ‘Vajra Ayudha’ or thunderbolt, the Celestial Apsarasas and the rest; Agni Deva in South East with his two wives Svaha and Svadha , his Vahana and other belongings; Yama Dharmaraja in the South with his ‘Yama danda’ ( his Symbol the Celestial Rod) along with Chitragupta; Nirruti in the South West with his axe and wife representing Rakshasas’; Varuna Deva in the West with his wife Varuni and ‘Pasa’ ( the noose), drinking Varuni honey and with the King of Fishes as his Vahana (Vehicle) and surrounded by aquatic animals; Vayu Deva in the North West with his wife, forty nine members of his Vayu family along with groups of Yogis adept in Pranayama and other practices along with his Deer Vahana; the King of Yakshas and Unparallelled Possessor of Gems and Jewels Kubera in the North along with his two Shaktis Viriddhi and Riddhi and his Generals Manibhadra, Purnabhadra, Maniman, Manikandhara, Manisvargi, Manibhushana and Manikar Muktadhari; Rudra Deva in the North East with other Rudras who are angry and red eyed, armed and mighty, frightful and revolting, fiery mouthed and detestably distorted, some times ten handed or thousand handed, odd number footed and odd number mouthed; in the company of Bhadrakalis and Matriganas, Rudranis and Pramadhaganas making ‘Attahasas’ or reverberating screeches and so on.
Tenth Enclosure made of Padmaraga Mani inside which are the Sixty four ‘Kalas’ like Pingalakshi, Visalakshi, Vriddhi, Samriddhi, Svaha, Svadha and so on each of these having hundreds of akshouhini strong armies and individually each of these ‘Kalas’ have the unimaginable Power of destroying a lakh of ‘Brahmandas’(Universes)!
The Eleventh Enclosure is made of Gomeda Mani and within this are the sin-destroying and beneficent Maha Shaktis viz. Vidya, Hri, Pushti, Prajna, Sinivali, Kuhu, Rudra, Virya, Prabha, Nanda, Poshani, Riddhida, Subha, Kalaratri, Maharatri, Bhadra Kali, Kapardini, Vikriti, Dandi, Mundini, Sendhu Kanda, Sikhandini, Nisumbha Sumbha Madini, Mahishasura Mardini, Rudrani, Sankarardha Saririni, Nari, Nirayani, Trisulini, Palini, Ambika and Hladini.
The Twelfth Enclosure made of Diamonds and is the dwelling place of Bhuvaneswari, and is surrounded by Eight Shakties viz. Anangarupa, Ananaga Madana, Madanantara, Bhuvana Vega, Bhuvana Palika, Sarvasisira, Ananga Vedana and Ananda Madana; each of these Main Atteandants of Bhuvaneswari has a lakh of Attendants.
The Thirteenth Enclosure is made of Vaiduryas and the Residences of Eight Matrikas viz. Brahmi, Mahesvari, Kaumari, Vaishnavi, Varahi, Indrani, Chamunda and Mahalakshmi.
The Fourteenth Enclosure made of Indranilamani, which is the Most Auspicious Place of the Sixteen Petalled Holy Lotus with Sixteen Maha Shaktis resident viz. Karali, Vikarali, Uma, Sarasvati, Sri, Durga, Ushas, Lakshmi, Sruti, Smriti, Dhriti, Sraddha, Medha, Mati, Kanti and Arya.
The Fifteenth Enclosure made of ‘Mukta’ or Pearls inside which reside Eight Shaktis Ananga Kusuma, Ananga Kusuma Tura, Ananga Madana, Ananga Madanatura, Bhuvanapala, Ganganavega, Sasirekha, and Gangana Vegarekha.
The Sixteenth Enclosure which is made of Marakatha (Vaidurya) is hexagonal of Yantra Shape, and on the eastern corner of the Center is the Brahma with Devi Gayatri with Vedas, Sastras and Puranas as well as their Expansions; on the Western corner is Maha Vishnu and Savitri along with ther own Expansions; on the North Western corner is Maha Rudra and Sarasvati with Rudra and Parvati Expansions and Sixty four Agamas and all Tantras; on the South Eastern side is the abodes of Kubera and Maha Lakshmi; on the Western corner side are the Couple of Madana and Rati Devi and on the North Eastern side are Ganesha and Pushti Devi.
The Seventeenth one is made of Prabala (Red like Saffron) Devi Bhagavati’s five Elements viz. Hrillekha, Gagana, Raktha, Karailika, and Mahochuchusma;
Finally, the Eighteenth Enclosure is built with Navaratnas ( Nine Jewels) with Bhagavati in the Center with ‘Pancha Amnayas’ (Eastern Amnaya is Creation by Mantra Yoga, Southern is Maintenance by Bhakti, Western is Pralay by Karma Yoga, Northern is Grace by Jnana Yoga and Urdhva Amnaya is Liberation); ten Maha Vidyas (Kali,Tara, Chhinnamasta, Bhuvaneswari, Bagala, Dhumavati, Matangi, Shodasi and Bhairavi) and Avataras viz. Bhuvanesvaris Pasamkusavari, Bhairavi, Kapala, Amkusa, Paramada, Sri Krodha , Triptavasarudha, Nityaklinna, Annapurnesvari and Tvarita .
Ratnagriha or the Crown Palace of Mula Prakriti or Maha Devi Bhagavati is beyond the Eighteenth Enclosure, built of Chintamani Gems with thousands of pillars built by Suryamani Gems or Vidyutkantamani Gems. Four huge ‘Mandapas’ or halls each with thousand pillars in the Palace are made of kaleidoscopic and artistic mix of ‘Navaratnas’ ( The Nine Gems) viz. Mukta, Manikya, Vaidurya, Gomeda, Vajra, Vidruma, Padmaraga, Nila and Marakatas with dazzling lights and exhilarating perfumes suited to the Themes of the Halls designated as Shringara, Mukti, Jnana and Ekanta.
In the Central place of each of the Halls, there is a Very Special Chintamani Griha or the Sanctum Sanctorum on a raised platform with a plank supported by the four legs of Brahma, Vishnu, Rudra and Mahesvara and the plank is Sadasiva Himself!
The Maha Tatvas are the stair cases leading to the Upper Chambers. Mula Prakriti and Maha Purusha constitute two halves of the Physical Formation of Maha Devi cum Maha Deva with Five Faces of Each Half, with corresponding three Eyes and four arms and armoury , one hand reserved exclusively for providing boons. The Attending Sakhies are those surrounding the ‘Ardhanarisara’ are Icchaa Sakti, Jnaana Sakti and Kriya Sakti who are always present with the Maha Bhagavati along with Lajja, Tushti, Pushti, Kirti, Kanti, Kshama, Daya, Buddhi, Medha, Smriti and Lakshmi in their physical Forms. The Nine Pitha Shaktis Jaya, Vijaya, Ajita, Aparajita, Nitya, Vilasini, Dogdhri, Aghora and Mangala are at the constant Service. Devi Bhagavati is simultaneously present in all the Mandapas; enjoying Vedas, Hymns of Praise, and Music in Shringara Hall; freeing Jivas from bondages in Mukti Hall; rendering advice and instructions in Jnana Hall and conducting consultations in Ekanta Mandapa with Ministers like Ananga Kusuma etc.on matters of vital significance related to Creation, Preservation and Destruction of Evil.Indeed the inhabitants of Manidweepa are all those who have attained Samipya, Salokya, Sarupya and Sarvasti. They have no Arishdvargas to overcome, no tatvas to gain, no gunas to regulate, no Yogas to perform, no ambitions or desires to fulfil. They have no concepts of time, death, age, distance, body, mind, light, season or the ‘Tapatriyas’. Human beings normally tend to describe the negativity of life always but the Eternal State of Perfect Equilibrium is some thing utterly unimaginable!
Maharshi Veda Vyas assured that reading, listening or imagining about Manidweepa and of the Glories of Devi Bhagavati would provide peace of mind, contentment and fresh springs of hope, purpose and direction of life especially when new projects or actions are launched as also when apprehensions, obstacles, diseases, tragedies or even death are envisaged!